Tiểu luận Kinh tế chính trị
LờI Mở ĐầU
Vấn đề định hớng XHCN trong quá trình phát triển nền kinh tế thị trờng ở Việt
Nam đã đợc làm rõ dần qua các kỳ Đại hội Đảng, đặc biệt là qua Đại hội Đảng IX.
Chuyển nền kinh tế từ hoạt động theo cơ chế kế hoạch hoá tập trung, hành chính,
quan liêu, bao cấp sang nền kinh tế nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trờng
có sự quản lý của Nhà nớc theo định hớng XHCN ở Việt Nam là nội dung, bản chất
và đặc điểm khái quát nhất của nền kinh tế nớc ta trong hiện tại và tơng lai.
Cho đến nay, ở nớc ta vẫn còn nhiều ngời cha hiểu rõ kinh tế thị trờng là gì?
Nhiều ngời vẫn còn băn khoăn liệu có thể sử dụng kinh tế thị trờng để phát triển nền
kinh tế xã hội nớc ta theo định hớng XHCN hay không? Thực tế hiện nay hầu hết các
quốc gia đều áp dụng kinh tế thị trờng nh một công nghệ để phát triển nền kinh tế n-
ớc mình ở những mức độ khác nhau. Điều đó chứng tỏ rằng kinh tế thị trờng không
phải là riêng có của chủ nghĩa t bản, rằng phát triển kinh tế thị trờng không phải là
phát triển theo con đờng t bản chủ nghĩa.
Phát triển kinh tế thị trờng để đạt đợc mục tiêu dân giàu, nớc mạnh và có thể tiến
đến xã hội văn minh song lại vấp phải những giới hạn vốn có của nó vì vậy cần phải
nắm vững những đặc điểm bản chất, những nhân tố đảm bảo tính định hớng XHCN
của nền kinh tế thị trờng định hớng XHCN ở nớc ta để thống nhất trong nhận thức và
hành động.
HVTH: Nguyễn Thị Minh Dung - K13A 1
Tiểu luận Kinh tế chính trị
Đó là lý do, em chọn đề tài: Những nhân tố đảm bảo tính định hớng XHCN
trong nền kinh tế thị trờng định hớng XHCN ở nớc ta. Đề tài gồm có ba phần:
Phần I: Những vấn đề lý luận chung về phát triển kinh tế thị trờng (KTTT)
định hớng XHCN ở Việt Nam.
Phần II: Thực trạng những nhân tố đảm bảo tính định hớng xã hội chủ
nghĩa của nền kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.
Phần III: Những giải pháp nhằm tăng cờng các nhân tố đảm bảo tình định
hớng xã hội chủ nghĩa của nền KTTT định hớng XHCN ở nớc ta.
Em xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của thầy giáo TS. Tô Đức Hạnh để

chế thị trờng có sự quản lý của Nhà nớc, theo định hớng xã hội chủ nghĩa.
HVTH: Nguyễn Thị Minh Dung - K13A 3
Tiểu luận Kinh tế chính trị
Kinh tế thị trờng định hớng XHCN là một khái niệm kép, động và mở. Theo
nghĩa danh từ, là nền kinh tế thị trờng vận động và trong nó hàm chứa và bị chi phối
bởi những tính chất XHCN. Và theo nghĩa động từ, là tiến trình chế định nền kinh tế
thị trờng theo những nguyên tắc xã hội chủ nghĩa nhằm phục vụ chủ nghĩa xã hội.
Tổng hoà các nghĩa đó, kinh tế thị trờng định hớng XHCN ở Việt Nam là một
kiểu tổ chức nền kinh tế vừa dựa trên những nguyên tắc và quy luật của kinh tế
thị trờng vừa dựa trên và đợc dẫn dắt, chi phối bởi các nguyên tắc và bản chất của
CNXH, thể hiện trên cả ba mặt sở hữu, tổ chức quản lý và phân phối.
Nền kinh tế thị trờng vận động theo cơ chế thị trờng. Cơ chế thị trờng là cơ chế tự
điều tiết của nền kinh tế thị trờng do tác động của các quy luật vốn có của nó. Nói
một cách cụ thể hơn, cơ chế thị trờng là một hệ thống hữu cơ của sự thích ứng lẫn
nhau, tự điều tiết lẫn nhau của các yếu tố giá cả, cung-cầu, cạnh tranh...trực tiếp phát
huy tác dụng trên thị trờng để điều tiết nền kinh tế thị trờng.
Cơ chế thị trờng là cơ chế tốt nhất để điều tiết nền kinh tế hàng hoá một cách hiệu
quả, tuy nhiên cơ chế đó cũng có những khuyết tật. Vì vậy, cần phải có sự can thiệp
của Nhà nớc vào kinh tế với mức độ khác nhau để sửa chữa những thất bại của thị tr-
ờng.
HVTH: Nguyễn Thị Minh Dung - K13A 4
Tiểu luận Kinh tế chính trị
2. Tính tất yếu phát triển KTTT định hớng XHCN ở Việt Nam
2.1. Sự cần thiết khách quan phát triển KTTT ở Việt Nam
Phân công lao động xã hội với tính cách là cơ sở chung của sản xuất hàng hoá
chẳng những không mất đi, mà trái lại còn đợc phát triển cả về chiều rộng và chiều
sâu. Phân công lao động trong từng khu vực, từng địa phơng cũng ngày càng phát
triển. Sự phát triển của phân công lao động đợc thể hiện ở tính phong phú, đa dạng và
chất lợng ngày càng cao của sản phẩm đa ra trên thị trờng.
Trong nền kinh tế nớc ta, tồn tại nhiều hình thức sở hữu, đó là sở hữu toàn dân, sở

phát huy tinh thần năng động, sáng tạo của ngời lao động, giải phóng sức sản xuất,
thúc đẩy công nghiệp hoá, hiện đại hoá nhng lãnh đạo, quản lý nền kinh tế để phát
triển đúng hớng đi lên chủ nghiã xã hội, không để cho thị trờng tự phát theo con đờng
t bản chủ nghĩa.
Kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa ở nớc ta cũng nh kinh tế thị trờng ở
các nớc t bản, có nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế khác nhau, nhng
tronng kinh tế thị trờng t bản chủ nghĩa thì sở hữu t nhân giữa vị ttí thống trị, còn
trong nền kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa thì sở hữu công cộng, tức là
công hữu - bao gồm kinh tế Nhà nớc giữ vai trò chủ đạo, kinh tế Nhà nớc cùng với
kinh tế tập thể dần trở thành nền tảng.
Giống nh kinh tế thị trờng ở các nớc t bản, kinh tế thị trờng định hớng XHCN đều
có sự quản lý của Nhà nớc, nhng hai Nhà nớc khác nhau về bản chất. Nhà nớc T sản
HVTH: Nguyễn Thị Minh Dung - K13A 6
Tiểu luận Kinh tế chính trị
chủ yếu bảo vệ quyền lợi cảu giai cấp t sản. Trớc hết là những tập đoàn t bản lớn, còn
Nhà nớc XHCN là Nhà nớc của dân, do dân, vì dân, quản lý nền kinh tế theo nguyên
tắc kết hợp thị trờng với kế hoạch, phát huy mặt tích cực hạn chế, khắc phục những
mặt tiêu cực cảu cơ chế thị trờng, bảo vệ lợi ích của nhân dân lao động, của toàn thể
nhân dân.
Kinh tế thị trờng ở các nớc T bản chủ nghĩa phân phối chủ yếu theo tiền vốn, dẫn
đến bất công xã hội, phân chia xã hội thành hai cực giàu nghèo đối lập, còn kinh tế
thị trờng định hớng XHCN thực hiện phân phối theo lao động và hiệu quả sản xuất là
chủ yếu đồng thời phân phối theo mức đóng góp vốn và các nguồn lực khác vào sản
xuất kinh doanh và phân phối thông qua phúc lợi xã hội. Trogn nền kinh tế thị trờng
định hớng XHCN, tăng trởng kinh tế gắn liền với đảm bảo tiến bộ và công bằng xã
hội trogn toàn bộ quá trình phát triển và ngay trogn từng bớc phát triển.
3. Những nhân tố đảm bảo tính định hớng định hớng xã hội chủ nghĩa của
nền kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.
3.1. Vai trò lãnh đạo của Đảng và sự quản lý vĩ mô của nhà nớc.
Một nhà nớc mạnh phải là nhà nớc có trình độ và năng lực tổ chức quản lý tốt

các trung tâm kinh tế, đô thị mới; là lực lợng có khả năng đầu t vào những lĩnh vực có
vị trí quan trọng sống còn, nhng ít ai đầu t vì đòi hỏi vốn lớn và thời gian thu hồi vốn
chậm...
Từ góc độ lợi ích của chủ nghĩa xã hội, trong quá trình phát triển nền kinh tế thị
trờng định hớng xã hội chủ nghĩa, rõ ràng vị trí quan trọng, vai trò chủ đạo của kinh
tế nhà nớc là điều không cầm tranh luận, nhất là khi hiểu đúng quan điểm của Đảng
và nhà nớc ta: kinh tế nhà nớc giữ vai trò chủ đạo, kinh tế nhà nớc cùng kinh tế tập
thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân... Doanh nghiệp
nhà nớc giữ vị trí then chốt, đi đầu ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ, nêu g-
ơng về năng suất, chất lợng, hiệu quả kinh tế xã hội và chấp hành pháp luật.
HVTH: Nguyễn Thị Minh Dung - K13A 8
Tiểu luận Kinh tế chính trị
3.3. Phân phối kết quả sản xuất trong nền kinh tế thị trờng định hớng xã hội
chủ nghĩa.
Phân phối bao gồm phân phối các yếu tố của quá trình sản xuất và phân phối kết
quả sản xuất. Phân phối kết quả sản xuất là một mắt khâu của quá trình tái sản xuất,
là một mặt cơ bản của các quan hệ sản xuất, là giao điểm của các mối quan hệ về lợi
ích kinh tế giữa các chủ thể trong nền kinh tế, giữa sản xuất và tiêu dùng...Vì vậy việc
thống nhất nhận thức những vấn đề lý luận về phân phối là hết sức cần thiết để giải
quyết vấn đề phân phối, đảm bảo phát triển kinh tế, thực hiện công bằng xã hội trong
nền kinh tế thị trờng định hớng XHCN ở nớc ta.
Những đặc trng của nền kinh tế thị trờng định hớng XHCN quy định nội dung
yêu cầu phân phối ở nớc ta trong giai đoạn hiện nay.
Trớc hết phân phối ở tầm vi mô phải tuân thủ các tất yếu kỹ thuật, phân phối kết
quả sản xuất kinh doanh phải bù đắp phần tất yếu của kết quả sản xuất. Phân phối
phần tích luỹ để thực hiện tái sản xuất mở rộng phải đảm bảo cân đối giữa đầu t t liệu
sản xuất và đầu t tăng thêm số lợng hoặc chất lợng đội ngũ lao động.
Thứ hai, để phát huy vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nớc, phải phân phối sử dụng
tốt từng bộ phận của kinh tế nhà nớc: Các tài nguyên tự nhiên thuộc sở hữu toàn dân
do nhà nớc quản lý, các tài sản thuộc kết cấu hạ tầng kinh tế kỹ thuật và kinh tế xã