THUẾ VÀ TÁC ĐỘNG CỦA NÓ ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG KINH DOANH
XUẤT BẢN PHẨM Ở VIỆT NAM HIỆN NAY.
I. NHẬN THỨC CHUNG VỀ THUẾ TRONG KINH DOANH XUẤT BẢN PHẨM
HIỆN NAY.
1.SỰ HÌNH
THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA THUẾ.
Thuế ra đời và tồn tại cùng với sự ra đời và tồn tại của nhà nước, vì nhà
nước và do nhà nước. Nhà nước ra đời là một tất yếu khách quan với chức
năng chủ yếu và đầu tiên là nhằm đảm bảo nguồn tài chính phục vụ cho các
nhu cầu chi tiêu theo chức năng của Nhà nước.
Nhà nước là bộ máy quyền lực dùng để duy trì sự thống trị của giai cấp
này đối với giai cấp khác. Theo quan điểm của Ăngghen, nhà nước có hai đặc
trưng chủ yếu.
Một là phân chia dân cư theo khu vực địa lý để quản lý.
Hai là thiết lập những quyền lực công cộng để duy trì những quyền lực công
cộng đó, cần phải có sự đóng góp của công dân đó là thuế.
Trước xã hội nô lệ, khi điều kiện làm việc còn mông muội, năng suất lao
động còn rất thấp, con người rất khó nhọc mới tìm ra được tư liệu sinh hoạt
cần thiết cho đời sống, lúc đó xã hội chưa biết đến thuế. Càng đến xã hội văn
minh, thuế rất phát triển, tiếp sau đó bản thân thuế cũng không đủ nữa, cho nên
nhà nước còn phải vay nợ của dân, hình thức phát hành công trái xuất hiện.
Như vậy chúng ta thấy khái niệm của thuế xuất hiện và phát triển cùng
với sự xuất hiện và phát triển của nhà nước. Hai khái niệm: Nhà nước và thuế
đi đôi với nhau, gắn bó mật thiết hữu cơ, không thể thiếu nhau. Nói cách khác,
nếu có nhà nước, đương nhiên phải có thuế, nhà nước sử dụng thuế để phục vụ
cho mục đích của mình. Nhà nước của giai cấp bóc lột, thu thuế để phục vụ
cuộc sống xa hoa, lãng phí của bọn thống trị áp bức. Đối với nhà nước nào
thực sự là của dân, do dân và vì dân, nhà nước đó thu thuế của dân để trở lại
phục vụ cuộc sống của người dân cho công bằng và hợp lý hơn, đảm bảo
quyền sống của con người đầy đủ và tốt đẹp hơn.
Tuy nhiên chúng ta biết rằng, thuế là một phần thu nhập do những người

triển của thuế cũng đã chứng minh, đó là quá trình phát triển ngày càng hoàn
thiện và hợp lý trong thực hiện nhiệm vụ phân phối tổng sản phẩm xã hội và
thu nhập quốc dân, nhờ đó đi dần tới chỗ động viên thu nhập của người dân
một cách công bằng và ngày càng hợp lý hơn. Từ đó nên yêu cầu các luật thuế
phải được xây dựng hợp lý đầy đủ càng hoàn thiện hơn. Để cho chính sách
thuế góp phần động viên công bằng hợp lý thu nhập quốc dân được tạo ra trong
toàn xã hội và nhất là khi nền sản xuất hàng hóa phát triển mạnh mẽ, mối quan
hệ giữa các thành phần kinh tế, giữa các đơn vị kinh tế, giữa các cá nhân với
nhau và với xã hội ngày càng mật thiết chặt chẽ hơn, thì sự phân phối thu nhập
quốc dân trở nên phức tạp hơn, đòi hỏi phải có một hệ thống chính sách thuế
mà ở đó có sự liên kết hợp lý trong một tổng thể thống nhất cùng tham gia
trong quá trình phân phối đó.
Như trên đã phân tích, thuế xuất hiện khi lao động sản xuất của xã hội
loài người đã tạo ra sản phẩm thặng dư. Nhưng do mối quan hệ của nền kinh tế
hàng hóa phát triển, sự chuyển dịch giá trị của sản phẩm thặng dư từ lĩnh vực
này sang lĩnh vực khác, từ khu vực sản xuất sang khu vực lưu thông, từ ngành
sản xuất vật chất này sang ngành sản xuất vật chất khác, từ thành phần kinh tế
này sang thành phần kinh tế khác rất đa dạng và phức tạp do đó đòi hỏi nhà
nước phải có hệ thống chính sách thuế phù hợp để điều tiết, phân phối thỏa
đáng số sản phẩm thặng dư đã tạo ra, sao cho hợp lý công bằng nhất, đặc biệt
đối với hoạt động mang tính sự nghiệp phục vụ chính trị và hoạt động kinh
doanh đặc thù như kinh doanh xuất bản phẩm hiện nay.
Với bước tiến của lịch sử, chỉ dùng hình thức thuế không đủ để đáp ứng
nhu cầu chi tiêu nhất là chi cho những công việc đột xuất, cấp bách, nhà nước
đã áp dụng hình thức phát hành công trái hoặc phát hành giấy bạc. Tuy nhiên
thuế vẫn là hình thức động viên tài chính chủ yếu và cơ bản nhất của nhà nước.
2. Khái niệm, bản chất và các hình thức của thuế.
a. Khái niệm thuế:
Thuế ra đời và phát triển với những đặc trưng cơ bản như đã trình bày ở
trên. Nhưng thuế là gì? Có được khái niệm tương đối đầy đủ, đó không phải

góp cho nhà nước theo luật định để đáp ứng yêu cầu chi tiêu theo chức năng
của nhà nước; Người đóng thuế được hưởng hợp pháp phần thu nhập còn
lại”.
Theo khái niệm trên, cần lưu ý một số điểm sau đây:
- Thuế trước hết là một phần thu nhập. Có thu nhập mới có tiền nộp thuế,
nhưng là một phần thôi, phải có phần còn lại để tái sản xuất giản đơn và tái sản
xuất mở rộng trong chu kỳ sản xuất tiếp theo. Nếu triệt tiêu sản xuất thì không có
thu nhập để đóng thuế. Thu nhập nói ở đây là thu nhập xã hội nhằm kích thích sản
xuất phát triển, hạ giá thành sản phẩm, điều chỉnh cơ cấu kinh tế theo định hướng
của nhà nước. Không nên nhầm lẫn với trường hợp sản xuất kinh doanh thua lỗ,
không có hiệu quả với dây dưa không chịu nộp thuế dẫn đến vi phạm pháp luật.
- Thuế là một trong những nghĩa vụ cơ bản của công dân đã được quy
định rõ trong Hiến pháp là đạo luật cơ bản của mỗi nước. Việc qui định nghĩa
vụ đóng góp của nhân dân là một vấn đề lớn của mỗi một quốc gia, cho nên
phải do cơ quan quyền lực cao nhất của nhà nước là quốc hội ban hành thành
văn bản pháp quy là các luật hoặc bộ luật. Các khoản thuế được nhà nước quy
định cụ thể cho từng ngành hoạt động kinh tế cho từng loại hình doanh
nghiệp… tuỳ thuộc vào thu nhập cao thấp, đặc thù riêng của mỗi loại hình sản
xuất kinh doanh để định mức nộp vào ngân sách nhà nước.
- Do phân công lao động xã hội, mỗi người làm một nghề lao động ở một
lĩnh vực cụ thể trong cộng đồng xã hội. Việc đóng thuế cho nhà nước là một
đòi hỏi khách quan để nhà nước có nguồn tài chính phục vụ việc thực hiện
chức năng, nhiệm vụ của mình như chi tiêu cho những công việc chung, vì sự
trật tự, an toàn của xã hội, vì sự phát triển sự nghiệp kinh tế - văn hóa - xã hội
của đất nước, tạo môi trường pháp lý và điều kiện cho mọi người làm ăn, trong
đó có việc bảo hộ cho quyền sở hữu về tài sản và thu nhập hợp pháp của tổ
chức và cá nhân. Trên ý nghĩa đó, đóng thuế cho nhà nước vừa là nghĩa vụ, vừa
là quyền lợi, là sự đầu tư cho mình, một yêu cầu cần thiết khách quan.
- Thuế là một phần thu nhập của nhân dân đóng góp cho nhà nước chi
tiêu nhằm thực hiện các chức năng của nhà nước là phục vụ nhân dân. Nếu tổ

thuế, bao quát hết nguồn thu để gánh nặng thuế được san sẻ cho nhiều ngành.
Như vậy vừa đảm bảo tăng thu, vừa đảm bảo công bằng xã hội trong nghĩa vụ
thực hiện nộp thuế cho nhà nước.
- Về bản chất giai cấp của thuế. Thuế ra đời là do sự ra đời của nhà nước.
Nhà nước đại diện cho quyền lợi của giai cấp thống trị xã hội. Do đó bản chất
của nhà nước quyết định bản chất của thuế. Nhà nước mang bản chất giai cấp
nên thuế cũng mang bản chất giai cấp.
Xét về bản chất thì nhà nước có hai chức năng: Chức năng quản lý cộng
đồng xã hội và chức năng bảo vệ lợi ích giai cấp (chức năng chính trị). Nhà
nước thực hiện chức năng bảo vệ lợi ích thông qua hành vi quản lý xã hội của
mình. Có những công việc mà xã hội nào làm cũng tương đối giống nhau (về
mặt hiện tượng) nhưng xét về bản chất thì không giống nhau, thậm chí là trái
ngược nhau. Thuế là một trong những công việc như vậy. Cùng một hiện tượng
nhà nước thu thuế của dân, nhưng với những nhà nước khác nhau thì bản chất
giai cấp của thuế cũng khác nhau. Điều đó được ẩn chứa bên trong những nội
dung chủ yếu là: Thuế thu vào ai? Thu như thế nào? Thu để làm gì? Nhà nước
nào cũng đều phải thu thuế vào dân, nhưng nhà nước phong kiến thực dân tàn
bạo còn đặt thêm những loại thuế hà khắc, bất công, vô lý để vơ vét, bóc lột
vừa nặng nề, vừa tàn khốc, bắt nhân dân lao động phải nộp “sưu cao, thuế
nặng” cho chúng chi tiêu phè phỡn trên mồ hôi nước mắt của dân (thuế đinh,
thuế thuốc phiện, muối, tạp dịch…). Nhà nước đế quốc thực dân còn bắt nhân
dân thuộc địa phải nộp thuế cho chúng để đưa về chính quốc, nộp thuế để chia
bớt gánh nặng chi phí cho chiến tranh xâm lược thuộc địa của chúng…
Song về bản chất giai cấp của thuế lại được thể hiện rõ ràng nhất ở mục
đích, ý nghĩa của việc thu, nộp thuế. Trong xã hội người bóc lột người, nhân
dân lao động đóng thuế cho nhà nước để nuôi bộ máy áp bức, bóc lột lại chính
mình. Còn dưới chế độ xã hội chủ nghĩa, nhân dân đóng thuế cho nhà nước để
chi tiêu cho những công việc nhằm phục vụ trở lại cho nhân dân lao động, thực
hiện chuyên chính vô sản đối với kẻ thù của nhân dân lao động. Đó là điểm
khác biệt cơ bản về bản chất giai cấp, bản chất chính trị của thuế.