ĐỔI MỚI HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT TRONG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC
VỀ XUẤT BẢN Ở VIỆT NAM HIỆN NAY- PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI
PHÁP
I. HỆ THỐNG NHỮNG QUAN ĐIỂM ĐỔI MỚI VÀ HOÀN THIỆN
PHÁP LUẬT TRONG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ XUẤT BẢN
Để có nhận thức chung và thống nhất, làm cơ sở cho việc đổi mới, hoàn
thiện pháp luật trong việc trong quản lý nhà nước về xuất bản, phần này trình
bày các quan điểm cơ bản sau:
1. Pháp luật bảo đảm quyền tự do sáng tạo, công bố, phổ biến xuất
bản phẩm
Pháp luật tạo lập hành lang, môi trường an toàn và thuận lợi cho công dân
và các tổ chức tự do nghiên cứu, sáng tạo, công bố và phổ biến tác phẩm dưới
hình thức xuất bản phẩm. Đồng thời thông qua cơ chế và bộ máy, nhà nước bảo
vệ môi trường tự do cho hoạt động nghiên cứu, sáng tạo, công bố và phổ biến
xuất bản phẩm. Tự do xuất bản là tự do trong khuôn khổ pháp luật, tự do trong
trách nhiệm cao cả của người cầm bút, người chịu trách nhiệm xuất bản trước
xã hội và bạn đọc. Đó là tự do của những ý tưởng cao đẹp, tiến bộ do con người
và vì con người, hướng con người tới chân, thiện, mỹ. Những hoạt động sáng
tạo, công bố và phổ biến xuất bản phẩm trái với pháp luật là hoạt động vô chính
phủ. Bản thân những chủ thể đó đã tự đánh mất quyền tự do của mình, đặt mình
ra ngoài cộng đồng, ngoài vòng pháp luật. Mặt khác hoạt động tự do sáng tạo,
công bố và phổ biến xuất bản phẩm trong khuôn khổ pháp luật là góp phần củng
cố, tăng cường pháp luật, đồng thời phát huy cao độ quyền cũng như năng lực
sáng tạo của chính mình. Quyền tự do sáng tạo của chủ thể xuất bản chỉ thực sự
có được khi hoạt động của mình không ảnh hưởng tới quyền tự do sáng tạo của
người khác và của cộng đồng. Tự do cá nhân trong tự do của đa số, của cộng
đồng. Khi người cầm bút, người chịu trách nhiệm xuất bản do pháp luật quy
định là bầu trời cao rộng cho sự sáng tạo.
2. Pháp luật bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa đối với xuất bản
trong điều kiện cơ chế thị trường
Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII Đảng cộng sản Việt

trách nhiệm về tác phẩm của mình trước pháp luật. Các chủ thể xuất bản đều
được pháp luật trao cho các quyền nhất định, trong đó có những quyền giống
nhau và có những quyền khác nhau giữa các chủ thể xuất bản. Các quyền khác
nhau do tính chất và đặc điểm hoạt động của các chủ thể quy định. Nói cách
khác do các quan hệ nội tại của các chủ thể quy định.
Do sự xuất bản là tự do trong khuôn khổ pháp luật. Trong văn kiện chiến
lược phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2000, Đảng ta đã xác định : “khuyến
khích tự do sáng tạo các giá trị văn hoá, vun đắp các tài năng; phát triển các
hình thức hoạt động văn háo của Nhà nước, tập thể và tư nhân, khắc phục tình
trạng hành chính hoá các đơn vị hoạt động văn hoá nghệ thuật và xu hướng
thương mại hoá đơn thuần trong lĩnh vực này”.
Quyền tự do trong hoạt động xuất bản không phải chỉ đối với những tác
giả sáng tạo tác phẩm, mà còn đối với các chủ thể khách bao gồm các cơ quan
Nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hôi và từ nhân trong việc sản xuất, phổ
biến xuất bản phẩm. Là một ngành thuộc binh chủng văn hoá tư tưởng, hoạt
động xuất bản có liên quan trực tiếp tới ý thức hệ, thể chế chính trị, và lợi ích
giai cấp. Nhưng dưới ánh sáng của các quan điểm đổi mới, hoạt động xuất bản
không thể là hoạt động độc quyền của nhà nước, cần thiết phải có nhiều thành
phần kinh tế tham gia. Vấn đề là ở chỗ, tuỳ theo tính chất, đặc điểm của từng
lĩnh vực (xuất bản, in, phát hành) mà xác định mức độ, phạm vi phù hợp để tư
nhân tham gia hoạt động xuất bản, làm như vậy vừa phát triển được tiềm năng
của xã hội cho sự phát triển, vừa đảm bảo trật tự, kỷ cương và sự lành mạnh của
xuất bản phẩm. Mặt khác đảm bảo sự thống nhất, nhất quán giữa chính sách
kinh tế và chính sách văn hoá.
4. Mở rộng giao lưu quốc tế về văn hoá, phát triển xuất bản là hoà
nhập vào pháp luật và thông lệ quốc tế
Luật Xuất bản hiện hành được Quốc hội khóa XI thông qua ngày
3/12/2004, trên cơ sở kế thừa và đổi mới Luật Xuất bản năm 1993 và có hiệu
lực thi hành từ 1/7/2005.
Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xuất bản được Ủy ban

phạm vi những vấn đề cần sửa đổi, bổ sung; nhất trí với đề xuất của Chính phủ
là trong điều kiện xây dựng Dự án gấp rút để thực hiện cam kết của Việt Nam
khi gia nhập WTO, nên việc sửa đổi, bổ sung lần này chỉ tập trung vào một số
điều của Luật, phù hợp với yêu cầu cam kết gia nhập WTO.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng nhất trí
với các đề xuất của Ủy ban Văn hóa - Giáo dục- Thanh niên- Thiếu niên- Nhi
đồng của Quốc hội, nhấn mạnh yêu cầu thống nhất, đồng bộ giữa Luật Xuất bản
với Luật Sở hữu trí tuệ và các văn bản Luật khác về các chế tài bảo đảm cho
hoạt động quản lý và xử lý vi phạm…
Bên cạnh đó còn phải kể đến sự tham gia phối hợp của Ủy ban Pháp luật
với Ủy ban Văn hóa - Giáo dục- Thanh niên- Thiếu niên- Nhi đồng của Quốc
hội trong việc hoàn thiện Dự án Luật. Ban soạn thảo cần sớm hoàn chỉnh báo
cáo sơ kết 3 năm thi hành Luật Xuất bản năm 2004, làm rõ những mặt được và
chưa được trong hoạt động xuất bản, in và phát hành; tiếp tục rà soát, hoàn
chỉnh Dự án để đảm bảo sự đồng bộ giữa Luật Xuất bản với các Luật khác; gắn
công tác xuất bản với quản lý thị trường trong nước, mở rộng hợp tác với nước
ngoài. Phó Chủ tịch cho rằng hoạt động xuất bản là một trong những lĩnh vực
nhạy cảm, cần làm tốt công tác kiểm tra, giám sát không để tình trạng sản phẩm
xuất bản tràn lan, không kiểm soát được như hiện nay.
II. PHƯƠNG HƯỚNG & GIẢI PHÁP ĐỔI MỚI HOÀN THIỆN PHÁP
LUẬT TRONG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ XUẤT BẢN
1. Phương hướng đổi mới & hoàn thiện pháp luật trong quản lý nhà
nước về xuất bản
Tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa với việc hoàn thiện hệ thống pháp
luật xuất bản, đồng thời tổ chức tốt việc thi hành, kiểm tra xử lý nghiêm minh
các hành vi vi phạm, đấu tranh kiên quyết kịp thời để loại trừ tội phạm xuất bản
là phương hướng chung nhằm đổi mới và hoàn thiện pháp luật xuất bản trong
quản lý nhà nước về xuất bản, lâu dài vừa là cấp bách. Đúng như văn kiện đại
hội Đảng cộng sản Việt Nam lần thứ VIII đã chỉ ra: “tăng cường pháp chế xã
hội chủ nghĩa, xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam”. Hiến pháp 1992 cũng

định của luật này”.
Tuy nhiên, để thực hiện cần có biện pháp ngăn chặn việc lợi dụng pháp
luật để trao lại quyền xuất bản cho người khác, cũng như các cá nhân lợi dụng
tác giả để nhận quyền xuất bản kiếm lời. Chỉ những tác giả thực sự muốn tự
xuất bản lấy tác phẩm của mình thì các cơ quan quản lý nhà nưóc có thẩm
quyền mới xem xét cấp giấy phép xuất bản. Khi phát hiện tác giả trao quyền
xuất bản cho người khác, cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền thu hồi giấy
phép xuất bản và sử phạt tuỳ theo tính chất và mức độ vi phạm. Đề xuất này chỉ
thực hiện với điều kiện giữ vững ổn định chính trị; các cơ quan quản lý nhà
nước phải chứng tỏ năng lực và hiệu lực quản lý của mình.
Hai là: đa dạng hoá loại hình, quy mô tổ chức xuất bản; chống độc quyền
trong hoạt động xuất bản.
Theo tính toán chung của toàn ngành xuất bản, hàng năm lượng SGK do
nhà xuất bản Giáo Dục in ấn và phát hành chiếm từ 80% tổng lượng sách toàn
quốc. Chính vì thế mà giới in ấn mệnh danh nhà xuất bản này là "ông vua"
ngành xuất bản. Có được con số mơ ước này là do Bộ Giáo dục - Đào tạo đã
"ban" cho nhà xuất bản này lá bùa "độc quyền".