BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
----------------

NGÔ THÀNH LUÂN

CHÍNH SÁCH HỖ TRỢ SINH KẾ ĐỐI VỚI LAO
ĐỘNG
THUỘC DỰ ÁN GIẢM NGHÈO TỈNH ĐIỆN
BIÊN


HÀ NỘI - 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
----------------

NGÔ THÀNH LUÂN

CHÍNH SÁCH HỖ TRỢ SINH KẾ ĐỐI VỚI LAO
ĐỘNG
THUỘC DỰ ÁN GIẢM NGHÈO TỈNH ĐIỆN
BIÊN

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ VÀ CHÍNH SÁCH

Người hướng dẫn khoa học:

PGS.TS. MAI NGỌC ANH

giảm nghèo tỉnh Điện Biên, tư vấn TAPI đã tạo điều kiện, giúp đỡ, cung cấp các số
liệu, tài liệu và tạo điều kiện cho học viên thực hiện phiếu điều tra cần thiết của đơn
vị để học viên có thể hoàn thiện đề tài một cách đầy đủ và chính xác nhất.
Mặc dù đã cố gắng hoàn thành luận văn trong phạm vi và khả năng cho phép
nhưng chắc chắn không tránh khỏi thiếu sót. Rất mong nhận được sự cảm thông và
đóng góp ý kiến của các thầy cô, các chuyên gia và những ai quan tâm đến đề tài.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày …tháng… năm 2017


MỤC LỤC
HÀ NỘI - 2017................................................................................................2
LỜI MỞ ĐẦU..................................................................................................1
Chương 1..........................................................................................................7
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHÍNH SÁCH HỖ TRỢ SINH KẾ........................7
ĐỐI VỚI LAO ĐỘNG VÙNG DÂN TỘC....................................................7
Chương 2........................................................................................................25
PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG CHÍNH SÁCH HỖ TRỢ SINH................25
KẾ ĐỐI LAO ĐỘNG THUỘC DỰ ÁN GIẢM NGHÈO TỈNH ĐIỆN
BIÊN...............................................................................................................25
Bảng 2.1: Tổng hợp kết quả thực hiện đầu tư cơ sở hạ tầng 4 huyện Dự án............25
Bảng 2.2: Thu nhập bình quân đầu người một tháng theo giá hiện hành.................26
Bảng 2.3: Tình trạng nghèo ở 4 huyện thuộc dự án.................................................27
Bảng 2.4: Địa điểm phạm vi thực hiện Dự án..........................................................28
Bảng 2.5: Bảng thể hiện các chính sách bộ phận của chính sách hỗ trợ sinh kế thuộc
các tiểu hợp phần của Dự án giảm nghèo tỉnh Điện Biên........................................35
Bảng 2.6: Bảng hỗ trợ dạy nghề tự làm tại hiện trường theo các năm (hướng dẫn kỹ
thuật cho nhóm CIG)...............................................................................................36
Bảng 2.7: Bảng hỗ trợ dạy nghề tự làm tập trung theo giới tính, thành phần dân tộc,
độ tuổi (đào tạo Quản lý nhóm CIG).......................................................................37

Bảng 2.20: Tổng hợp kết quả phiếu hỏi học viên về đào tạo lao động tự làm..........61
tập trung (đào đạo Quản lý nhóm CIG)...................................................................61
2.4.3.2. Đối với chính sách hỗ trợ nguồn lực đầu vào...................................63
2.4.3.3. Đối với chính sách hỗ trợ liên kết thị trường tiêu thụ sản phẩm đầu ra
...................................................................................................................... 64

Chương 3........................................................................................................66
CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH HỖ TRỢ SINH KẾ...66
ĐỐI VỚI LAO ĐỘNG THUỘC DỰ ÁN GIẢM NGHÈO TỈNH ĐIỆN
BIÊN...............................................................................................................66
3.1.2.1. Quan điểm hoàn thiện đối với chính sách dạy nghề cho lao động
thuộc Dự án giảm nghèo tỉnh Điện Biên.......................................................67
3.1.2.2. Quan điểm hoàn thiện đối với chính sách hỗ trợ về nguồn lực đầu
vào cho quá trình sản xuất đối với lao động thuộc Dự án giảm nghèo tỉnh
Điện Biên......................................................................................................68
3.1.2.3. Quan điểm hoàn thiện đối với chính sách hỗ trợ về nguồn lực đầu
vào cho quá trình sản xuất đối với lao động thuộc Dự án giảm nghèo tỉnh
Điện Biên......................................................................................................69
3.2.2.1. Giải pháp hoàn thiện chính sách đào tạo nghề.................................76
3.2.2.2. Giải pháp hoàn thiện chính sách hỗ trợ nguồn lực đầu vào..............77
3.2.2.3. Giải pháp hoàn thiện chính sách hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm đầu ra....78

KẾT LUẬN....................................................................................................83
TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................85
PHỤ LỤC.......................................................................................................89
Phụ lục 1.1: Phiếu điều tra đối với lao động vùng dân tộc sau khi tham gia các
lớp hỗ trợ dạy nghề tự làm tại hiện trường (hướng dẫn kỹ thuật cho nhóm
CIG)..................................................................................................................89
Phụ lục 1.2: Phiếu điều tra đối với lao động vùng dân tộc sau khi tham gia các
lớp hỗ trợ đào tạo lao động tự làm tập trung (đào đạo Quản lý nhóm CIG)....91


Giải thích/Tên đầy đủ
Khoản vay bổ sung
Kế hoạch hoạt động năm
Ban điều phối dự án trung ương
Ban Giám sát xã
Ban Phát triển xã
Ban Quản lý dự án
Hướng dẫn viên cộng đồng
Nhóm đồng sở thích
Cơ sở hạ tầng
Chương trình hỗ trợ 62 huyện nghèo nhất
Dân tộc thiểu số
Giám sát & đánh giá
Giá trị sản xuất
Hội đồng nhân dân
Kho bạc nhà nước
Kế hoạch và đầu tư
Kinh tế xã hội
Ngân hàng Thế giới
Dự án Giảm nghèo các tỉnh miền núi phía Bắc – Giai đoạn 1
(2002-2007)
Dự án Giảm nghèo các tỉnh miền núi phía Bắc – Giai đoạn 2
(2010-2015)
Nông nghiệp và phát triển nông thôn
Ngân sách địa phương
Ngân sách phát triển xã
Ngân sách trung ương
Ủy ban nhân dân
Tiểu dự án

Bảng 2.11: Ví dụ bảng tính chi phí tăng thêm cho giá Lợn giống thịt (Lợn đen thịt
địa phương từ 15-20kg/con) khi mua tại đơn vị cung ứng giống.............................41
Bảng 2.12: Bảng hỗ trợ liên kết thị trường và tiêu thụ sản phẩm đầu ra theo TDA. 41
Bảng 2.13: Giá trị sản xuất các ngành nông lâm ngư nghiệp...................................44
2.3.3.1. Chính sách dạy nghề đối với lao động thuộc dự án giảm nghèo tỉnh
Điện Biên......................................................................................................47
2.3.3.2. Chính sách hỗ trợ về nguồn lực đầu vào cho quá trình sản xuất đối
với lao động thuộc Dự án giảm nghèo tỉnh Điện Biên..................................48
2.3.3.3. Chính sách hỗ trợ liên kết thị trường tiêu thụ sản phẩm đầu ra của lao
động thuộc Dự án giảm nghèo tỉnh Điện Biên..............................................49
Bảng 2.14: Tỉ lệ thực hiện theo kế hoạch các năm của dạy nghề tự làm tại hiện
trường (hướng dẫn kỹ thuật cho nhóm CIG)............................................................50
Bảng 2.15: Tỉ lệ duy trì họp nhóm và biết hoạch toán lỗ lãi cho hoạt động sản xuất
sau hỗ trợ dạy nghề tự làm tập trung (đào tạo Quản lý nhóm CIG).........................51
Bảng 2.16: Tỉ lệ thực hiện theo kế hoạch giao hỗ trợ nguồn lực đầu.......................52
vào cho quá trình sản xuất.......................................................................................52
Bảng 2.17: Tỉ lệ thực hiện theo kế hoạch hỗ trợ liên kết thị trường tiêu thụ sản phẩm
đầu ra....................................................................................................................... 54
Bảng 2.18: Tiêu chí trước và sau khi thực hiện 04 TDA hỗ trợ liên kết thị trường
tiêu thụ sản phẩm đầu ra..........................................................................................55
2.4.3.1. Đối với chính sách đào tạo nghề......................................................58
Bảng 2.19: Tổng hợp kết quả phiếu hỏi học viên về hỗ trợ dạy nghề tự làm tại hiện
trường (hướng dẫn kỹ thuật cho nhóm CIG)............................................................58
Bảng 2.20: Tổng hợp kết quả phiếu hỏi học viên về đào tạo lao động tự làm..........61


tập trung (đào đạo Quản lý nhóm CIG)...................................................................61
2.4.3.2. Đối với chính sách hỗ trợ nguồn lực đầu vào...................................63
2.4.3.3. Đối với chính sách hỗ trợ liên kết thị trường tiêu thụ sản phẩm đầu ra
...................................................................................................................... 64

BIÊN 25
Bảng 2.1: Tổng hợp kết quả thực hiện đầu tư cơ sở hạ tầng 4 huyện Dự án 25
Bảng 2.2: Thu nhập bình quân đầu người một tháng theo giá hiện hành 26
Bảng 2.3: Tình trạng nghèo ở 4 huyện thuộc dự án 27
Bảng 2.4: Địa điểm phạm vi thực hiện Dự án 28
Bảng 2.5: Bảng thể hiện các chính sách bộ phận của chính sách hỗ trợ sinh kế thuộc
các tiểu hợp phần của Dự án giảm nghèo tỉnh Điện Biên. 35
Bảng 2.6: Bảng hỗ trợ dạy nghề tự làm tại hiện trường theo các năm (hướng dẫn kỹ
thuật cho nhóm CIG) 36
Bảng 2.7: Bảng hỗ trợ dạy nghề tự làm tập trung theo giới tính, thành phần dân tộc,
độ tuổi (đào tạo Quản lý nhóm CIG) 37
Bảng 2.8: Bảng hỗ trợ dạy nghề tự làm tập trung theo các năm 38


(đào tạo Quản lý nhóm CIG) 38
Bảng 2.9: Bảng hỗ trợ nguồn lực đầu vào cho trồng trọt, chăn nuôi theo các năm 39
Bảng 2.10: Bảng hỗ trợ nguồn lực đầu vào cho trồng trọt, chăn nuôi theo loại hình,
nguồn vốn 40
Bảng 2.11: Ví dụ bảng tính chi phí tăng thêm cho giá Lợn giống thịt (Lợn đen thịt
địa phương từ 15-20kg/con) khi mua tại đơn vị cung ứng giống 41
Bảng 2.12: Bảng hỗ trợ liên kết thị trường và tiêu thụ sản phẩm đầu ra theo TDA 41
Bảng 2.13: Giá trị sản xuất các ngành nông lâm ngư nghiệp 44
2.3.3.1. Chính sách dạy nghề đối với lao động thuộc dự án giảm nghèo tỉnh
Điện Biên 47
2.3.3.2. Chính sách hỗ trợ về nguồn lực đầu vào cho quá trình sản xuất đối
với lao động thuộc Dự án giảm nghèo tỉnh Điện Biên 48
2.3.3.3. Chính sách hỗ trợ liên kết thị trường tiêu thụ sản phẩm đầu ra của lao
động thuộc Dự án giảm nghèo tỉnh Điện Biên 49
Bảng 2.14: Tỉ lệ thực hiện theo kế hoạch các năm của dạy nghề tự làm tại hiện
trường (hướng dẫn kỹ thuật cho nhóm CIG) 50


3.2.2.1. Giải pháp hoàn thiện chính sách đào tạo nghề 76
3.2.2.2. Giải pháp hoàn thiện chính sách hỗ trợ nguồn lực đầu vào 77
3.2.2.3. Giải pháp hoàn thiện chính sách hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm đầu ra 78

KẾT LUẬN 83
TÀI LIỆU THAM KHẢO 85
PHỤ LỤC 89
Phụ lục 1.1: Phiếu điều tra đối với lao động vùng dân tộc sau khi tham gia các
lớp hỗ trợ dạy nghề tự làm tại hiện trường (hướng dẫn kỹ thuật cho nhóm
CIG) 89
Phụ lục 1.2: Phiếu điều tra đối với lao động vùng dân tộc sau khi tham gia các
lớp hỗ trợ đào tạo lao động tự làm tập trung (đào đạo Quản lý nhóm CIG) 91


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
----------------

NGÔ THÀNH LUÂN

CHÍNH SÁCH HỖ TRỢ SINH KẾ ĐỐI VỚI LAO
ĐỘNG
THUỘC DỰ ÁN GIẢM NGHÈO TỈNH ĐIỆN
BIÊN

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ VÀ CHÍNH SÁCH


HÀ NỘI - 2017

tộc. Ngoài những kết quả đạt được của dự án được đánh giá khá cao so với các
chương trình dự án khác trên địa bàn tỉnh, như: có tiến độ giải ngân nhanh, đảm
bảo kế hoạch; sát với nhu cầu đề xuất của người hưởng lợi; 80% các hoạt động hỗ


ii

trợ được duy trì và 70% tái đầu phát triển sản xuất sau chu kỳ 1; phương pháp tiếp
cận theo chuỗi giá trị, gắn kết người nông dân với thị trường và liên kết với khu
vực tư nhân lần đầu tiên được áp dụng tại các tỉnh; có tỉ lệ phụ nữ tham gia cao…
Chính sách hỗ trợ sinh kế của dự án vẫn gặp phải một số vấn đề, như: chi có
41,5% tỉ lệ lao động áp dụng đúng kỹ thuật trong sản xuất; có 41,75% các nhóm
CIG sau đào tạo biết hoạch toán, tính toán lỗ lãi cho hoạt động sản xuất của nhóm;
một số TDA hỗ trợ có giá giống đồng vào cao, làm giảm hiệu quả của chính sách;
chính sách hỗ trợ liên kết thị trường tiêu thụ sản phẩm đầu ra không làm tăng năng
xuất, không thu hút được doanh nghiệp, không tạo được quan hệ giữa người sản
xuất và doanh nghiệp. Từ đó gây lãng phí nguồn lực, giảm hiệu quả cho các hoạt
động hỗ trợ của chính sách, nhất là đối với một tỉnh nghèo như Điện Biên, đặc biệt
trong bối các Chính phủ thắt chặt chi tiêu và hạn chế về nguồn vốn đầu tư như
hiện nay. Việc nguyên cứu, đánh giá chính sách hỗ trợ sinh kế của Dự án sẽ cho
chúng ta cái nhìn tổng qua hơn về chính sách, như: nguồn lực, chi phí, hiệu quả,
hiệu lực đạt được của chính sách.
Chính vì vậy, tôi chọn đề tài: “Chính sách hỗ trợ sinh kế đối với lao động
thuộc Dự án giảm nghèo tỉnh Điện Biên” làm đề tài nghiên cứu luận văn tốt nghiệp
Thạc sĩ Kinh tế, từ đó sẽ cho chúng ta hiểu được động lực nào dẫn tới các hoạt động
mà họ đang thực hiện và những ưu tiên của họ là gì, đồng thời cũng cho thấy phản
ứng của người lao động trước những cô hội và nguy cơ mới. Từ đó đưa ra được các
mối quan hệ có tính quy luật, luận điểm hoặc khung lý thuyết mới đối với chính
sách hỗ trợ sinh kế. Tổng hợp và đưa ra ra khuyến nghị, đề ra những giải pháp cho
chính sách hỗ trợ sinh kế tại Dự án. Bảo đảm phát huy tối đa nguồn lực, tăng hiệu


- Về đào tạo nghề:

- Người lao động

- Mục tiêu chính sách

+ Đào tạo lao động tự làm tại

-

Và

các

tượng khác

đối - Chủ thể chính sách

hiện trường

- Đối tượng của chính sách

+ Đào tạo lao động tự làm tập

- Nguyên tắc của chính sách

trung

- Nội dung các chính sách bộ phận:

Bước 2: Thu thập dữ liệu thứ cấp thông qua báo cáo, đánh giá của Dự án
giảm nghèo tỉnh Điện Biên đối với chính sách hỗ trợ sinh kế giai đoạn 2010-2016;
Bước 3: Thu thập số liệu sơ cấp thông qua phiếu điều tra đối với 100 đối
tượng hưởng lợi trực tiếp, trong đó 50 phiếu của đối tượng hưởng lợi trực tiếp sau
khi tham gia dạy nghề tự làm (dạy nghề về hướng dẫn kỹ thuật chăn nuôi) và 50
phiếu của đối tượng hưởng lợi trực tiếp sau khi tham gia đào tạo nghề (dạy nghề về
Quản lý nhóm CIG).
Bước 4: Xử lý dữ liệu và tiến hành phân tích thực trạng chính sách hỗ trợ
sinh kế đối với lao động thuộc Dự án giảm nghèo tỉnh Điện Biên theo mục tiêu, chỉ
ra điểm đạt được và điểm hạn chế, các nhân tố ảnh hưởng đến kết quả đã nêu.
Bước 5: Đưa ra các giải phát hoàn thiện chính sách hỗ trợ sinh kế đối với lao
động thuộc Dự án giảm nghèo tỉnh Điện Biên, từ đó rút ra các khuyến nghị để thực
hiện các giải pháp giải pháp đối với chính quyền các cấp.
4. Nội dung nghiên cứu
Nghiên cứu này được chia làm 3 chương cụ thể như sau:
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHÍNH SÁCH HỖ TRỢ SINH KẾ
ĐỐI VỚI LAO ĐỘNG VÙNG DÂN TỘC
Nội dung của chương một đưa ra các lý luận cơ bản về chính sách hỗ trợ sinh
kế đối với lao động vùng dân tộc, như:
- Thức nhất: đưa ra cơ sở lý luận về sinh kế đối với người lao động vùng dân
tộc, trong đó đưa ra:
+ Lao động vùng dân tộc là gì. Các đặc điểm về học tập, dinh dưỡng và sức
khỏe của lao động vùng dân tộc
+ Đặc điểm tập quán văn hóa của nhóm lao động vùng dân tộc.
- Thứ hai: đưa ra cơ sở lý luận về chính sách hỗ trợ sinh kế đối với lao động
vùng dân tộc, trong đó đưa ra được:
+ Khái niệm về sinh kế
+ Các nguồn lực sinh kế cơ bản, gồm: nguồn lực tự nhiên, nguồn lực vật
chất, nguồn lực tài chính, nguồn lực con người, nguồn lực xã hội.

được mục tiêu của 3 chính sách bộ phận của chính sách.
Tiếp đó tác giả tiến hành đánh giá theo từng mục tiêu của 3 chính sách bộ phận dựa
trên cơ sở so sách giữa mục tiêu và thực trạng của chính sách thông qua số liệu thứ cấp để
đưa ra các điểm mạnh, nguyên nhân điểm mạnh; chỉ ra điểm yếu và nguyên nhân điểm
yếu dưới góc độ hoạch định và xây dựng phương án thực hiện mục tiêu của chính sách.


vi

Trong đó tác giả sử dụng số liệu sơ cấp từ 100 phiếu điều tra để đánh giá cho các
mục tiêu của chính sách dạy nghề tự làm tại hiện trường, chính sách dạy nghề tự làm tập
trung, mà việc sử dụng số liệu thứ cấp không thể đánh giá và chỉ ra nguyên nhân.
Chương 3
CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH HỖ TRỢ SINH KẾ
ĐỐI VỚI LAO ĐỘNG THUỘC DỰ ÁN GIẢM NGHÈO TỈNH ĐIỆN BIÊN
Tại chương này tác giả đưa ra các quan điểm hoàn thiện chính sách hỗ trợ
sinh kế đối với lao động thuộc dự án giảm nghèo tỉnh Điện Biên, đưa ra nhóm giải
pháp chung dưới các góc độ, như: Quy hoạch, tài chính và tín dụng, khoa học và
công nghệ, tổ chức sản xuất, thương mại và về kiểm soát chất lượng sản phẩm.
Từ các nguyên nhân gây ra các điểm yếu của các chính sách bộ phận được
đưa ra ở chương hai, tác giả đưa ra lần lươt các giải pháp cho từng chính sách bộ
phận gắn với phân công nghiệm vụ để thực hiện giải pháp. Tất cả các giải pháp đều
đã được xây dựng và đưa đầy đủ vào luận văn, trong đó có có thể kể đến một vài
giải pháp quan trọng, hay có thể sử dụng được cho các chính sách hỗ trợ sinh kế có
tính chất tương tự như:
- Đào tạo nghề cho hoạt động sản xuất gắn với thời gian sinh trưởng và phát
triển của giống hỗ trợ, và phải thực hiện tại hiện trường.
- Cần đào tạo về hoạch toán, tính toán lỗ lãi để đối tượng hưởng lợi xác định
mô hình sản xuất dựa trên lợi thế sinh kế của hộ.
- Cần khuyến khích mua giống từ các hộ để vừa tạo động lực cho các hoạt

1. Tính cấp thiết của đề tài:
Chính sách hỗ trợ sinh kế cho người dân nghèo đang là một trong những giải
pháp được chú trọng trong công cuộc xóa đói giảm nghèo của Việt Nam hiện nay.
Nó tạo điều kiện cần thiết cho quá trình phát triển kinh tế vùng dân tộc, từng bước
nâng cao đời sống cho vùng dân tộc, nhưng vẫn đáp ứng được yêu cầu về môi
trường tự nhiên và hạn chế được các tiêu cực tiềm tàng về xã hội. Sinh kế có thể
được xem xét ở các mức độ khác nhau, trong đó phổ biến nhất là sinh kế quy mô
hộ, nhóm hộ, đây là cách tiếp cận đang được khá nhiều chương trình dự án thực
hiện với phương châm “cho cần câu không chỉ cho con cá” để lao động vùng dân
tộc nỗ lực vươn lên thoát nghèo bền vững.
Tiếp tục các thành công của Dự án giảm nghèo các tỉnh Miền núi phía Bắc giai
đoạn 1 thực hiện từ năm 2002-2007 tại 4 tỉnh Lao Cai, Yên Bái, Hòa Bình và Sơn
La. Bộ KH&ĐT đã đề nghị NHTG tiếp tục hỗ trợ công cuộc giảm nghèo và cải
thiện sinh kế cho vùng núi phía Bắc thông qua Dự án giảm nghèo các tỉnh Miền núi
phía Bắc giai đoạn 2, trong đó bổ sung thêm 2 tỉnh là Điện Biên và Lai Châu. Dự án
giảm nghèo các tỉnh Miền núi phía Bắc giai đoạn 2 được triển khai thực hiện tại
tỉnh Điện Biên từ năm 2010 với tên gọi Dự án giảm nghèo tỉnh Điện Biên trên địa
bàn 4 huyện nghèo và khó khăn nhất của tỉnh với 36 xã, trong đó Dự án có 4 hợp
phần:
Hợp phần 1. Phát triển kinh tế huyện
Hợp phần 2. Ngân sách phát triển xã
Hợp phần 3. Đào tạo, tăng cường năng lực
Hợp phần 4. Quản lý Dự án, giám sát và đánh giá
Với xương sống, xuyên suốt và đan xem trong từng hợp phần của Dự án là
chính sách hỗ trợ sinh kế, với đối tượng thụ hưởng là người lao động vùng dân tộc.
Ngoài những kết quả đạt được của dự án được đánh giá khá cao so với các chương
trình dự án khác trên địa bàn tỉnh, như: có tiến độ giải ngân nhanh, đảm bảo kế
hoạch; sát với nhu cầu đề xuất của người hưởng lợi; 80% các hoạt động hỗ trợ được



Hoài Thu – Trên diễn đàn phát triển Việt Nam. Nghiên cứu đã đưa ra được: khái
niệm, thực trạng, xu hướng, tác động tiền tàng và cách ứng phó với biến đổi khí