B
TR

GIÁO D CăVĨă ĨOăT O

NGă

I H C KINH T TP. HCM
***

TÔN N

LÂM CHÂU

PHÂN TÍCH TH C TR NG VI C LÀM VÀ CÁC Y U T
H

NGă

N THU NH P C A H

GIAă ỊNHăTRểNă

KHU V C NÔNG THÔN THÀNH PH

B N TRE

LU NăV NăTH CăS ăKINHăT

Tp. H ChíăMinh,ăn mă2015



Chuyên ngành: Chính Sách Công
Mã s : 60340402

LU NăV NăTH CăS ăKINHăT

NG

IăH

NG D N KHOA H C

TS. NGUY N T N KHUYÊN

Tp. H ChíăMinh,ăn mă2015

NH
A BÀN


L IăCAMă OAN
Tôi xin cam đoan: Lu n v n này là công trình nghiên c u c a cá nhân tôi,
đ

c th c hi n d

is h

ng d n khoa h c c a Ti n s Nguy n T n Khuyên.


CH

NGă1:ăPH N M

1.1ă

T V Nă

U ................................................................................1

......................................................................................................1

1.2 M C TIÊU NGHIÊN C U ...............................................................................2
1.2.1 M c tiêu t ng quát .............................................................................................2
1.2.2 M c tiêu c th ...................................................................................................2
1.3 CÂU H I NGHIÊN C U ..................................................................................3
1.4ă

IăT

NG VÀ GI I H N PH MăVIăNGHIểNăC U ..............................3

1.5 PH

NGăPHỄPăNGHIểNăC U ......................................................................3

1.5.1 Ph

ng pháp ti p c n và thu th p s li u: .........................................................3


2.1.3.1. Di c tích đ t canh tác ............................................................................13
2.1.3.2. Dân s và lao đ ng ................................................................................13
2.1.3.3. Trình đ h c v n, chuyên môn, k thu t c a lao đ ng .........................14


2.1.3.4. Chính sách phát tri n nông nghi p, nông thôn ......................................15
2.1.4 M i quan h gi a c c u kinh t , c c u lao đ ng và c c u đào t o ............15
2.2ăC ăS

TH C TI N .........................................................................................17

2.2.1 Th c tr ng thu nh p và vi c làm khu v c nông thôn c a n

c ta nh ng n m

g n đây ......................................................................................................................17
2.1.2 Th c tr ng v thu nh p và vi c làm trên đ a bàn t nh B n Tre ........................21
2.1.3 Th c tr ng v vi c làm và thu nh p trên đ a bàn thành ph B n Tre ..............23
2.3 KINH NGHI M

N

M TS

LÀM VÀ THU NH PăCHOăLAOă
CH

Că VĨă

Aă PH


i trong đ tu i lao đ ng /h .................................................37

4.1.1.3. C c u tu i các thành viên trong h gia đình ........................................38
4.1.2.

t đai và hi n tr ng s d ng .........................................................................38

4.2 TH C TR NGă LAOă

NG NÔNG THÔN T Iă

Aă I M NGHIÊN

C U ..........................................................................................................................40
4.2.1 C c u lao đ ng nông thôn ..............................................................................40
4.2.1.1 C c u theo tu i và gi i tính ..................................................................40
4.2.1.2 C c u theo trình đ h c v n ..................................................................41
4.2.2 Th c tr ng vi c làm c a lao đ ng nông thôn ...................................................43
4.2.3 Th c tr ng thu nh p nông h ...........................................................................48
4.2.3.1 Thu nh p và tích l y c a nông h trong n m .........................................48


4.2.3.2 Thu nh p phân theo l nh v c kinh t ......................................................49
4.2.3.3 C c u thu nh p h gia đình ...................................................................50
4.2.4 K t qu

cl

ng nh h

trong s n xu t; Xây d ng c c u kinh t nông thôn toàn di n và h p lý:.................62
4.4.2 Nâng cao ch t l

ng lao đ ng;

y m nh công tác đào t o ngh , gi i quy t

vi c làm cho lao đ ng nông thôn. .............................................................................63
4.4.3 Phát huy vai trò c a gia đình và nâng cao Ủ th c h c t p c a lao đ ng ..........65
CH

NGă5:ăK T LU N VÀ KI N NGH .........................................................66

5.1 K t lu n ..............................................................................................................66
5.2 Ki n ngh ............................................................................................................67
TÀI LI U THAM KH O
PH L C


DANH M C CÁC T

Ch vi t t t
GDP

VI T T T

Di n gi i
Gross Domestic Product (T ng s n l

CBCC

TTKT

T ng tr

NS

Ngân sách

VietGAP

Vietnamese Good Agricultural Practices (Th c hành s n

ng kinh t

xu t nông nghi p t t Vi t Nam)
GlobalGAP

Global Good Agricultural Practice (Th c hành nông nghi p
t t toàn c u)

SWOT

Strengths - Weaknesses - Opportunities – Threats
( i m m nh – i m y u – C h i – Thách th c)


DANH M C CÁC B NG
B ng 2.1: TNBQ N 1 tháng chia theo khu v c thành th - nông thôn

Vi t Nam


ng có Ủ ngh a đ n thu nh p nông h ....52

B ng 4.10: Phân tích SWOT v đào t o ngh và gi i quy t vi c làm cho lao đ ng
nông thôn thành ph B n Tre ..................................................................61


DANH M C CÁC HÌNH
Hình 2.1: Lao đ ng t 15 tu i tr lên có vi c làm t i t nh B n Tre chia theo thành
th - nông thôn và gi i tính t 2010-2013 ..................................................22
Hình 4.1: C c u tu i lao đ ng c a h nghiên c u ...................................................38
Hình 4.2: Các ngành ngh phi nông nghi p t i đ a đi m nghiên c u .......................45
Hình 4.3: S lao đ ng phi nông nghi p t i đ a đi m nghiên c u ..............................46
Hình 4.4: Thu nh p theo l nh v c kinh t trong n m ................................................50
Hình 4.5: C c u thu nh p h gia đình theo ngu n thu ............................................51


1

CH

1.1ă

NGă1:ăPH N M

U

T V Nă
b t k n n kinh t nào, vi c làm và thu nh p đ i v i ng



t b c, giá tr s n l
i dân nông thôn đ

ng liên t c t ng, đ i s ng v t ch t
c c i thi n đáng k . Phát tri n nông

nghi p, nông thôn, tái c c u ngành nông nghi p g n li n v i t o vi c làm,
thu nh p, nâng cao đ i s ng v t ch t tinh th n cho ng

i dân. Trong ti n trình

song song v a th c hi n công nghi p hóa – hi n đ i hóa đ t n

c, v a th c

hi n chính sách Tam nông đã mang l i nh ng thay đ i không nh trên ph
di n kinh t và đ i s ng xã h i, trong đó ngành nông nghi p, ng
và khu v c nông thôn ch u nh h

ng

i nông dân

ng to l n.

Không n m ngoài quy lu t, thành ph B n Tre ch u tác đ ng m nh m
t ti n trình đó, đ i s ng c a ng

id nd nđ


ng.

c th c tr ng đó, tác gi ch n đ tài ắPhân tích th c trang vi c

làm và các y u t

nhăh

ngăđ n thu nh p c a h gia đìnhătrênăđ a bàn

khu v c nông thôn thành ph B n Tre” v i m c đích đánh giá th c tr ng
vi c làm và thu nh p c a h gia đình trên đ a bàn nông thôn thành ph B n
Tre, t đó có cái nhìn t ng quan v vi c làm và đ i s ng c a các h , trên c
s đó có th đ a ra nh ng gi i pháp nh m gi i quy t vi c làm cho lao đ ng
nông thôn hi n nay đ ng th i nâng cao thu nh p cho h .
1.2 M C TIÊU NGHIÊN C U
1.2.1 M c tiêu t ng quát
Phân tích th c tr ng vi c làm và các y u t

nh h

ng thu nh p c a h

gia đình trên đ a bàn khu v c nông thôn thành ph B n Tre.
1.2.2 M c tiêu c th
-

ánh giá th c tr ng vi c làm và thu nh p c a h gia đình khu v c


nh p c a h gia đình khu v c nông thôn thành ph B n Tre?
1.4ă

IăT
-

NG VÀ GI I H N PH MăVIăNGHIểNăC U
iăt

ngănghiênăc u: Các h gia đình trên đ a bàn khu v c nông

thôn thành ph B n Tre.
- Khôngăgianănghiênăc u: 07 xã trên đ a bàn thành ph B n Tre.
- N iă dungă nghiênă c u: phân tích th c tr ng vi c làm và các y u t
nh h

ng đ n thu nh p c a h trên đ a bàn khu v c nông thôn thành ph B n

Tre giai đo n 2011-2013.
- S ăli uăph căv ănghiênăc u:ătác gi đi u tra 140 quan sát, s d ng
ph

ng pháp thu n ti n, m i xã ch n 20 h gia đình.

1.5 PH

NGăPHỄPăNGHIểNăC U

1.5.1ăPh


c đó có liên quan đ n đ tài nghiên c u qua sách báo,

internet,...
- Tài li u s c p đ

c thu th p b ng ph

ng pháp ch n m u ng u nhiên

140 h gia đình đ đi u tra v thu nh p và vi c làm c a nông h .

ng th i

ph ng v n m t s cán b phòng chuyên môn và xã đ thu th p ý ki n c a
nh ng ng

i có kinh nghi m trong công tác qu n lý nh m đ a ra các k t lu n

m t cách xác đáng, có c n c khoa h c nh m đ xu t gi i pháp có thuy t ph c
và có kh n ng ng d ng vào th c ti n.
D a vào phi u thu th p thông tin đ đánh giá th c tr ng vi c làm và thu
nh p c a nông h , m c đ c n thi t c ng nh nhu c u gi i quy t vi c làm
nông thôn hi n nay trên đ a bàn thành ph B n Tre.
1.5.2ăPh

ngăphápăch n m u:

- Ch n khu v c nông thôn thành ph B n Tre: đang trong giai đo n xây
d ng xã nông thôn m i, th c hi n đ án tái c c u nông nghi p, đang d n
chuy n d ch c c u các ngành ngh lao đ ng nông thôn.

nông thôn v c c u, tình tr ng h c ngh , nh n th c, vi c làm, thu nh p,…
c ah .
Ph

ng pháp h i qui t

M c tiêu c a ph
h

ng quan:

ng pháp này là phân tích các bi n đ c l p (x1, x2,…,xi) nh

ng đ n bi n ph thu c (y). Ph

ng trình h i quy đa bi n có d ng sau:

y = a + b1x1 + b2x2 + … + bixi
Ph

ng pháp phân tích SWOT:

(a là h ng s )

th y đ

c m t cách toàn di n

nh ng đi m m nh, đi m y u, c h i và thách th c c a nhân t


ng 2 C s lỦ thuy t và th c ti n: Trình bày c s lỦ lu n v lao

đ ng và vi c làm đ phân tích th c tr ng vi c làm và các y u t

nh h

ng

đ n thu nh p c a h gia đình khu v c nông thôn thành ph B n Tre, kinh


6

ngi m m t s n

c và đ a ph

ng trong vi c gi i quy t vi c làm và nâng thu

nh p cho lao đ ng nông thôn.
Ch

ng 3 N i dung và ph

nghiên c u và ph
Ch

ng pháp nghiên c u: Trình bày n i dung

ng pháp nghiên c u th c hi n trong đ tài.

vi c làm phi nông nghi p (ti u th công nghi p, công nghi p ch bi n, d ch
v …) chi m t l nh . Xu h

ng chung là, khi kinh t phát tri n, khu v c

nông thôn phát tri n, vi c làm phi nông nghi p t ng

nông thôn, th tr

lao đ ng khu v c nông thôn s phát tri n sôi đ ng h n.
tri n, lao đ ng

các n

ng

c đang phát

khu v c nông thôn ch y u là lao đ ng t o ra thu nh p cho

gia đình c a mình t c thi u s trao đ i. Tuy nhiên v n t n t i th tr

ng lao

đ ng làm thuê theo th i v trong nông nghi p ho c lao đ ng tham gia các
ho t đ ng phi nông nghi p: buôn bán, ngành ngh th công và d ch v

nông

thôn.


v t ch t c a t nhiên, bi n đ i nó cho phù h p v i nhu c u c a con ng
Trong quá trình đó, con ng

i ngày càng phát hi n đ

i.

c nh ng đ c tính, nh ng

quy lu t c a th gi i t nhiên, t đó h c ng không ng ng thay đ i ph

ng

th c tác đ ng vào th gi i t nhiên, c i ti n các thao tác và công c lao đ ng


8

sao cho ho t đ ng c a h ngày càng hi u qu h n. Nh v y, con ng

i và t

nhiên có m i quan h bi n ch ng h u c v i nhau trong quá trình con ng
phát tri n h
ng

i

ng t i m t xã h i v n minh và hi n đ i. Trong lao đ ng con


c đi m này c ng nh h

ng đ n kh n ng t t o vi c làm c a

lao đ ng.
- Lao đ ng nông thôn n

c ta còn mang n ng t t

nông, s n xu t nh , ng i thay đ i nên th

ng và tâm lỦ ti u

ng b o th và thi u n ng đ ng.

C ăc uăkinhăt ănôngăthôn:ălà t ng th các m i quan h kinh t trong
khi v c nông thôn. Nó là c u trúc h u c các b phân kinh t trong khu v c
nông thôn trong quá trình phát tri n, có m i quan h g n bó h u c v i nhau
theo nh ng t l nh t đ nh v m t l

ng và có liên quan ch t ch v m t ch t,

chúng tác đ ng qua l i l n nhau, trong không gian và th i gian, phù h p v i
nh ng đi u ki n kinh t xã h i nh t đ nh, t o thành m t h th ng kinh t nông
thôn. Kinh t nông thôn bao g m các ho t đ ng s n xu t, kinh doanh và d ch
v đ

c ti n hành trên đ a bàn nông thôn. Xác l p c c u kinh t nông thôn


không có m t đ nh ngh a chung và khái quát nh t v vi c làm.
hi u rõ khái ni m và b n ch t c a vi c làm, ta ph i liên h đ n
ph m trù lao đ ng vì gi a chúng có m i quan h m t thi t v i nhau. Lao đ ng
là m t y u t t t y u không th thi u đ
thi t và g n ch t v i l i ích c a con ng

c c a con ng

i, nó là ho t đ ng c n

i. B n thân cá nhân m i con ng

i

trong n n s n xu t xã h i đ u chi m nh ng v trí nh t đ nh. M i v trí mà
ng

i lao đ ng chi m gi trong h th ng s n xu t xã h i v i t cách là m t s

k t h p c a các y u t khác trong quá trình s n xu t đ

c g i là ch làm hay

vi c làm (Nguy n Thúy Hà, 2013).
i u 9 B lu t Lao đ ng đã đ nh ngh a: “Vi c làm là m i ho t đ ng t o
ra ngu n thu nh p không b pháp lu t c m”, đi u đó có th đ

c hi u danh t

“vi c làm” bao g m m t ph m vi r t r ng: t nh ng công vi c đ

công vi c đó ph i đem l i thu nh p đ m b o l i ích v t ch t và tinh th n cho
b n thân và gia đình.

ng th i thu nh p t vi c làm phù h p v i chuyên môn

ngh nghi p c ng nh t
Thi u vi c làm

ng x ng v i s c lao đ ng b ra c a ng

i lao đ ng.

nông thôn còn do lao đ ng t ng nhanh, di n tích ru ng đ t

trên m t lao đ ng ngày càng gi m, c c u kinh t l c h u. Vì v y, hi u qu
lao đ ng c ng th p. i u đó nh h

ng đ n thu nh p và m c s ng c a c dân

nông thôn. T phân tích trên ta th y vi c làm là v n đ h t s c c n thi t cho lao
đ ng nông thôn, nh ng lao đ ng ph i có hi u qu cao m i nâng cao đ
nh p và đ i s ng c a ng

i dân. V n đ r t c n thi t là ph i đào t o, b i d

c thu
ng

ki n th c, chuyên môn, khoa h c k thu t cho lao đ ng, nh t là các lao đ ng
tr

thuê…chi m t l tuy t đ i l n và có vai trò quy t đ nh đ n s phát tri n c a
kinh t nông thôn (

ng V n Tu n, 2011)


11

2.1.2ăL

c kh o các lý thuy t và công trình nghiên c uăcóăliênăquanăđ n

đ tài
- Các lý thuy tăcóăliênăquanăđ năđ tài
Theo Becker (1962), v n con ng

i g m tri th c, thông tin, Ủ t

ng, k

n ng, s c kh e là ngu n v n quan tr ng trong n n kinh t hi n đ i khi mà y u
t k thu t công ngh đang chi m l nh.
Theo Mincer (1974), v n con ng
mu n có thì con ng

i ph i đ u t tích l y thông qua giáo d c rèn luy n trong

lao đ ng và thu c v m i ng
nh p. V n con ng
m i con ng

ng

i lao đ ng

ng gi a các khu v c kinh t khác. Theo ông nh ng

khu v c nông thôn có thu nh p trung bình th p. H l a

ch n quy t đ nh di chuy n lao đ ng t vùng có thu nh p th p sang khu v c
có thu nh p cao h n. Nh v y, quá trình di chuy n lao đ ng mang tính t
phát, ph thu c vào s l a ch n, quy t đ nh c a cá nhân.

i u này làm cho


12

cung c u lao đ ng

t ng vùng không n đ nh, gây khó kh n cho chính ph

trong vi c qu n lỦ lao đ ng và nhân kh u.
- Các công trình nghiên c uăcóăliênăquanăđ năđ tài
Trong ”Lu n c khoa h c cho vi c xây d ng chính sách gi i quy t vi c
làm

n

c ta khi chuy n sang n n kinh t hàng hóa nhi u thành ph n” do


ng k thu t, công ngh cao h n.

Ngô Quang An, 2012.

tài ”M t s nhân t

nh h

ng đ n kh n ng

có vi c làm c a ng

i lao đ ng Vi t Nam” s d ng mô hình h i quy đa bi n

đ phân tích nh h

ng c a m t y u t c n nghiên c u t i kh n ng có vi c

làm đ

c tr l

ng cho toàn b dân s trong khi các y u t khác không đ i.

K t qu nghiên c u cho bi t ph i đ t đ n trình đ trung c p chuyên nghi p,
cao đ ng, đ i h c và d y ngh tr lên m i t ng kh n ng có đ
trên th tr

c vi c làm


cao. (Manjunatha & cs.,2013).
2.1.3.2.ăDơnăs ăvƠălaoăđ ng
Lao đ ng là m t trong nh ng yêu t đ u vào quan tr ng, không ch s
l

ng mà còn ch t l

ng. Trong đi u ki n s n xu t ít đ

c c gi i hóa, s

l

ng lao đ ng s là y u t c b n giúp làm t ng thu nh p h gia đình

(Abdulai & CroleRees, 2001; Yang, 2004). Tuy nhiên do tính th i v và trình
đ lao đ ng còn h n ch , do đó h gia đình có th có nhi u lao đ ng nh ng
thu nh p không cao b i m t s lao đ ng không tr c ti p t o ra thu nh p.
Dân s và lao đ ng, vi c làm có m i quan h ch t ch v i nhau. M t
trong nh ng m i quan h quan tr ng gi a dân s và lao đ ng là v n đ t ng
tr

ng lao đ ng và c h i t o vi c làm phù h p. Dân s s có nh h

ti p t i s l

ng và ch t l

ng tr c


ng di dân t nông thôn ra thành th đ

tìm ki m vi c làm.
2.1.3.3.ăTrìnhăđ ăh căv n,ăchuyênămôn,ăk ăthu tăc aălaoăđ ng
H c v n đóng vai trò then ch t đ i v i s phát tri n c a m t cá nhân,
m t t ch c c ng nh

m t qu c gia (Foster & Rosenzweig, 1996; Yang,

2001). H c v n quy t đ nh l i th c a m i ng

i trong vi c t o ra thu nh p

b i h c v n cao s d ti p thu, áp d ng k thu t m i vào s n xu t và s d ng
hi u qu các ngu n l c khác, đ ng th i, h c v n giúp t ng c
n m b t và x lỦ thông tin th tr
d có c h i tìm đ

ng kh n ng

ng đ t o c h i đa d ng hóa ngh nghi p,

c vi c làm góp ph n gia t ng thu nh p h gia đình.

i u đó có th gi i thích đ

c trên c s phân tích l i ích và chi phí

c a vi c đi h c. King (2006) đ a ra mô hình cho quy t đ nh đi h c, trong đó
m t ng

2.1.3.4.ăChínhăsáchăphátătri nănôngănghi p, nông thôn
Chính sách c a nhà n

c nh h

ng r t l n đ n vi c làm và thu nh p

c a lao đ ng nông thôn. Chính sách nông nghi p nông thôn là t ng th các
bi n pháp kinh t c a nhà n

c nh m tác đ ng vào nông nghi p, nông thôn

theo nh ng m c tiêu nh t đ nh trong m t th i gian nh t đ nh.
B

c vào th i k đ i m i,

ng, Nhà n

c đã ban hành nhi u c ch ,

chính sách pháp lu t v đ u t cho "tam nông" trên t t c các l nh v c và có
b

c đi phù h p trong t ng th i k , t o đi u ki n cho nông nghi p, nông dân,

nông thôn phát tri n. V n đ "tam nông" đ

c


m , b o đ m s thành công c a chi n l

c phát tri n kinh t xã h i nông thôn.

2.1.4 M i quan h gi aăc ăc u kinh t ,ăc ăc uălaoăđ ngăvƠăc ăc uăđƠoăt o
C c u kinh t , c c u đào t o và c c u lao đ ng có m i quan h bi n
ch ng, tác đ ng qua l i l n nhau. S chuy n d ch c c u kinh t d n đ n t t
y u s chuy n d ch c c u lao đ ng, đ ng ngh a v i vi c ph i đi u ch nh c
c u đào t o đ phù h p v i xu h

ng phát tri n kinh t và ng

c l i.


16

C c u kinh t

C c u lao đ ng

C c u đào t o

S ăđ :ăMôăhìnhăquanăh ăgi aăc ăc uăkinhăt ,ăc ăc uălaoăđ ng
vƠăc ăc uăđƠoăt o
V c c u n n kinh t , khu v c nông, lâm nghi p và th y s n chi m t
tr ng 18,12%; khu v c công nghi p và xây d ng chi m 38,50%; khu v c d ch
v chi m 43,38% (T ng c c th ng kê, 2014). Nông nghi p là ngành có truy n
th ng t lâu đ i, tuy nhiên công nghi p - ti u th công nghi p, th



c yêu c u nhân l c trong s n xu t, kinh doanh,