B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH

Nguyn Nh Nguyt CÁC NHÂN T NH HNG N
HIU QUTÀI CHÍNH TRONG HOT NG KINH DOANH
CA H THNG NGÂN HÀNG THNG MI VIT NAM

LUN VN THC S KINH T
TP. H Chí Minh - Nm 2013
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH
1.1.Tng quan v ngân hàng thng mi 5
1.2.Hiu qu sinh li trong hot đng kinh doanh ca ngân hàng thng mi 5
1.2.1.Tng quan v hiu qu sinh li trong hot đng kinh doanh ca ngân
hàng thng mi 5
1.2.2.Các ch tiêu đo lng hiu qu sinh li trong hot đng kinh doanh ca
ngân hàng thng mi 9
1.3.Các nhân t nh hng đn hiu qu sinh li trong hot đng kinh doanh ca
ngân hàng thng mi 11
1.3.1.Nhóm nhân t đc đim ngân hàng 11
1.3.1.1.Ch tiêu quy mô tng tài sn 11
1.3.1.2.Cht lng tài sn 12
1.3.1.3.T l cp tín dng so vi ngun vn huy đng 13
1.3.1.4.Hiu qu qun lý 14
1.3.1.5.Cu trúc vn ca ngân hàng 15
1.3.2.Nhóm nhân t môi trng v mô 16
1.3.2.1.Tng trng kinh t 16
1.3.2.2.Lm phát 17
1.4.Các nghiên cu gn đây v nhân t nh hng đn hiu qu sinh li trong
hot đng kinh doanh ca ngân hàng thng mi 18
1.4.1.Bài nghiên cu ca Vincent Okoth Ongore và Gemechu berhanu Kusa
(2012) v các yu t quyt đnh hiu qu sinh li trong hot đng kinh doanh
ngân hàng ca nc Kenya 18
1.4.2.Mt s bài nghiên cu khác 19
Chng 2.THC TRNG HOT NG KINH DOANH VÀ HIU QU
SINH LI CA H THNG NGÂN HÀNG THNG MI VIT NAM 23
2.1.Phân tích hiu qu sinh li trong hot đng kinh doanh ca NHTM Vit Nam 23
2.1.1.Khái quát quá trình hình thành và phát trin ca h thng ngân hàng
thng mi c phn Vit Nam 23
2.1.2.Bi cnh kinh t Vit nam thi k 2008-2012 25
2.1.2.1.Tng trng kinh t 25

3.1.3.Gii pháp phát trin mng li hot đng bn vng 74
3.1.4.Hin đi hoá công ngh, đa dng hoá và nâng cao tin ích các sn phm,
dch v ngân hàng hin đi da trên công ngh k thut tiên tin. 75
3.1.5.Nâng cao nng lc qun tr nhân viên 76
3.1.6.Nâng cao nng lc tài chính 77
3.1.7.Nâng cao nng lc huy đng 78
3.2.Gii pháp t Chính ph và Ngân hàng Nhà nc 81
3.2.1.Gii pháp đi vi n xu 81
3.2.2.Gii pháp đi vi quy mô ngân hàng 84
3.2.3.Gii pháp đi vi hiu qu qun lý 85
3.2.4.Gii pháp đi vi tính thanh khon 85 DANH MC CÁC KÝ HIU, CH VIT TT

ABB
Ngân hàng TMCP An Bình
ACB
Ngân hàng TMCP Á Châu
BIDV
Ngân hàng đu t và phát trin VN
CIR
T l chi phí hot đng trên tng thu nhp
CTG
Ngân hàng TMCP Công Thng VN
DN
Doanh nghip
EAB
Ngân hàng TMCP ông Á
EIB

Ngân hàng TMCP K Thng
VBARD
Ngân hàng nông nghip và phát trin nông thôn VN
VCB
Ngân hàng ngoi thng VN
VIB
Ngân hàng TMCP Quc t
VP
Ngân hàng TMCP Ngoài Quc doanh
DANH MC CÁC BNG, BIU

Bng 2-1 - T l CIR ca mt s quc gia trong khu vc 59

Bng 2-2 - Các bin đc s dng trong mô hình hi quy 61
Bng 2-3 – Kt qu hi quy mô hình ROE 62
Bng 2-4 – Kt qu hi quy bin ROA 62

DANH MC CÁC HÌNH V,  TH

Hình 2-1 - Tng trng GDP ca Vit Nam giai đon 1990-2012 26


nghiên cu đ cp ti hiu qu hot đng kinh doanh ca các ngân hàng Vit Nam.
Tuy nhiên, bài nghiên cu đi sâu vào phân tích hiu qu tài chính – mà c th là
hiu qu sinh li trong hot đng kinh doanh ca các ngân hàng thng mi Vit
Nam và các yu t nh hng đn hiu qu này.
Thông qua lun vn này, tôi mun góp phn làm rõ hn v hiu qu sinh li
trong hot đng kinh doanh ca các ngân hàng Vit Nam cng nh nhng nhân t
nh hng đn hiu qu trên. Và trên c s đó nêu lên mt s kin ngh mi nhm
ci thin hiu qu sinh li trong hot đng kinh doanh cu các ngân hàng thng
mi Vit Nam thi gian ti.
Do trình đ và thi gian có hn, nên chc chn các vn đ trình bày trong
lun vn này không tránh khi nhng hn ch, thiu sót, rt mong nhn đc ý kin
ca thy cô và các bn.
Tôi xin chân thành cm n.
Tp H Chí Minh, tháng 10 nm 2013 2

M đu
1.1. Lý do chn đ tài:
Cng nh các th trng khác, th trng tài chính gi đây phi chu nhng sc
ép ln do khng hong kinh t. c bit các NHTM là t chc trung gian tài chính có
vai trò quan trng trong vic kt ni gia khu vc tit kim và khu vc t nhân ca nn
kinh t ngày càng b cnh tranh bi các trung gian tài chính phi ngân hàng và các ngân
hàng nc ngoài. Ngoài ra, s tng trng nhanh v s lng ca h thng NHTM Vit
Nam trong thi gian qua đt ra vn đ cn quan tâm v cht lng trong hot đng ca
h thng NHTM. H thng NHTM Vit Nam đã bt đu phát l nhng hin tng méo

ngân hàng thc s khe mnh hn.
Bài nghiên cu thc hin mô hình phân tích đnh tính và đnh lng nhm gii
quyt các câu hi sau:
- Hiu qu tài chính trong hot đng kinh doanh ca các NHTM Vit Nam
trong bi cnh sau khng hong kinh t đn giai đon hin nay nh th nào?
- Nhng nhân t nào nh hng đn hiu qu tài chính trong hot đng kinh
doanh ca các NHTM Vit Nam trong thi gian qua?
Trên c s gii quyt hai câu hi này, tôi s đ xut mt s gii pháp nhm ci thin,
nâng cao hiu qu tài chính trong hot đng kinh doanh ca các NHTM Vit Nam.
1.3. Phm vi ca bài nghiên cu:
Tp trung vào hiu qu tài chính trong hot đng kinh doanh ca nhómcác
NHTM nhà nc và NHTM c phn Vit Nam trong khong thi gian t nm 2008-
2012 gm:
04 NHTM nhà nc:NH đu t và phát trin VN, NHTMCP Công Thng VN,
NH nông nghip và phát trin nông thôn VN, NH ngoi thng VN
14 NHTM c phn:NH TMCP Nam Vit, NH TMCP An Bình, NH TMCP Nhà
TP. HCM, NH TMCP Quc t, NH TMCP Liên Vit, NH TMCP ông Á, NH TMCP
Phng Nam, NH TMCP Á Châu, NH TMCP Xut nhp khu, NH TMCP Quân i
VN, NH TMCP Hàng Hi VN, NH TMCP Sài Gòn Thng tín', NH TMCP K
Thng, NH TMCP Ngoài Quc doanh. 4

Tuy nhiên, do hiu qu tài chính là mt khái nim khá rng và bao gm nhiu
ch tiêu nghiên cu, bài nghiên cu ch đi sâu vào phân tích 02 ch tiêu ph bin nht
và th hin rõ nht hiu qu tài chính trong hot đng kinh doanh ca ngân hàng: ch
tiêu đánh giá hiu qu sinh li ROA và ROE.
1.4. Phng pháp nghiên cu đ tài:
Phng pháp đnh tính: ánh giá hiu qu sinh li trong hot đng kinh doanh

hàng và các hot đng kinh doanh khác) và các Nghip v ngoài bng tng kt tài sn.
1.2. Hiu qu sinh li trong hot đng kinh doanh ca ngân hàng
thng mi
1.2.1. Tng quan v hiu qu sinh li trong hot đng kinh doanh ca ngân
hàng thng mi:
Có nhiu cách hiu khác nhau v khái nim hiu qu kinh doanh. Có quan đim
cho rng hiu qu kinh doanh đc xác đnh bi t s gia kt qu đt đc và chi phí
phi b ra đ đt đc kt qu đó. Manfred Kuhn cho rng: Tính hiu qu đc xác
đnh bng cách ly kt qu tính theo đn v giá tr chia cho chi phí kinh doanh. Nhà
kinh t hc Adam Smith cho rng: "Hiu qu là kt qu đt đc trong hot đng kinh
t, là doanh thu tiêu th hàng hoá". Theo ECB (European Central Bank) (9/2010) hiu
qu hot đng là kh nng to ra li nhun bn vng. Li nhun thu đc đu tiên
dùng d phòng cho các khon l bt ng và tng cng v th v vn, ri ci thin li
nhun thu đc trong tng lai thông qua đu t t các khon li nhun gi li. Có
th hiu mt cách khái quát hiu qu kinh doanh là phm trù phn ánh trình đ li 6

dng các ngun lc (nhân lc, tài lc, vt lc) đ đt đc mc tiêu xác đnh. Trình
đ li dng các ngun lc ch có th đc đánh giá trong mi quan h vi kt qu to
ra, đ xem xét vi mi s hao phí ngun lc xác đnh có th to ra kt qu  mc đ
nào. Tóm li, hiu qu kinh doanh phn ánh mt cht lng các hot đng kinh doanh,
trình đ ngun lc sn xut trong quá trình kinh doanh ca doanh nghip trong s vn
đng không ngng ca các quá trình sn xut kinh doanh, không ph thuc vào tc đ
bin đng ca tng nhân t.
NHTM cng là mt loi hình doanh nghip, trên góc đ này ngi ta có th
nghiên cu hiu qu kinh doanh ca mt doanh nghip hot đng kinh doanh trong
lnh vc tin t. Theo Adel Bino & Shorouq Tomar (2007) khi xét v mi quan h
gia qun tr doanh nghip và hiu qu hot đng ngân hàng, hai ông đnh ngha đn

ca NH, đc th hin qua các ch tiêu tài chính ca NH:
Ch tiêu tc đ tng trng huy đng vn:
Tc đô tng tr
n
huy đng vn (%)
=
S d vn huy đng k này
- 1) x 100%
S d vn huy đng k trc
Tình trng TSC:

Ch tiêu phn ánh tình hình tín dng:
Ch tiêu phân tích kh nng sinh li: 8

- T l thu nhp lãi cn biên (NIM)

- T l thu nhp ngoài lãi cn biên

- T sut sinh li trên tng On Assets)
tài sn (ROA: Return
 

àóìâ


rãi trong nhiu bài nghiên cu v hiu qu hot đng ngân hàng, đin hình là các bài
Kunt và Huizinga (1994), Cavallo và majnoni (2001), Ben Naceur (2003), Davis và
Zhu (2005), Toni Uhomoibhi (2008), Husni Ali Khrawish (2011), (Murthy và Sree,
2003; Alexandru và cng s, 2008)…
ROA là mt ch tiêu ch yu phn ánh tính hiu qu qun lý. Nó ch ra rng kh
nng ca hi đng qun tr ngân hàng trong quá trình chuyn tài sn ca ngân hàng
thành thu nhp ròng. ROA đc s dng rng rãi trong phân tích hiu qu hot đng
và đánh giá tình hình tài chính ca ngân hàng, nu mc ROA thp có th là kt qu
ca mt chính sách đu t hay cho vay không nng đng hoc có th chi phí hot đng
ca ngân hàng quá mc. Ngc li, mc ROA cao thng phn ánh kt qu ca hot
đng hu hiu, ngân hàng có c cu tài sn hp lý, có s điu đng linh hot gia các
hng mc trên tài sn trc nhng bin đng ca nn kinh t. ROA cung cp cho nhà
đu t thông tin v các khon lãi đc to ra t lng vn đu t (hay lng tài sn).
Tài sn ca mt ngân hàng đc hình thành t vn vay và vn ch s hu. C hai
ngun vn này đc s dng đ tài tr cho các hot đng ca ngân hàng.
TheoKhrawish, 2011 ch ra rng ROA đánh giá hiu qu ca vic chuyn vn đu t
thành li nhun. ROA càng cao thì càng tt vì ngân hàng đang kim đc nhiu tin
hn trên lng đu t ít. Nói cách khác, nó cho thy tính hiu qu ca các ngun lc
ca công ty đc s dng đ to ra thu nhp. ROA cho thy s hiu qu ca công tác
qun lý ca mt ngân hàng trong vic to ra thu nhp ròng t tt c các ngun lc ca
t chc (Khrawish, 2011), Wen (2010). 10

Thông qua các thành phn cu to ROA, nhà qun tr ngân hàng nhn bit đc
nguyên nhân làm ROA bin đng tng/gim nm  nhân t nào, t đó ngân hàng s có
các bin pháp hu hiu đ điu chnh ROA phù hp vi k hoch đã đnh.
ROE là mt ch tiêu đo lng t l thu nhp cho các c đông ca ngân hàng. Nó
th hin thu nhp mà các c đông nhn đc t vic đu t vào ngân hàng (tc là chp

1.3. Các nhân t nh hng đn hiu qu sinh li trong hot đng kinh
doanh ca ngân hàng thng mi
1.3.1. Nhóm nhân t đc đim ngân hàng
1.3.1.1. Ch tiêu quy mô tng tài sn:
Phn ánh toàn b giá tr tài sn hin có ca NHTM gm:
- Tin mt (ngân qu): khon mc này bao gm tin mt ti qu, tin gi ti
NHNN và tin gi ti các t chc tín dng khác. ây là khon mc có tính lng cao
nht trong toàn b tài sn ca ngân hàng dc s dng nhm mc đích đáp ng yêu
cu qun lý ca NHNN, yêu cu rút tin mt, vay vn và các yêu cu chi tr khác hàng
ngày ca NHTM. Dù có tính lng cao nht nhng xét v tính sinh li thì khon mc
này có tính sinh li rt thp hoc hu nh không đem li li nhun cho NHTM nên các
ngân hàng thng ch duy trì  mc ti thiu.
- Cho vay: Gm các khon tín dng cp cho các cá nhân, các t chc kinh t và
các đi tng khác. ây là khon mc chim t trng cao nht trong tng tài sn có
ca ngân hàng và mang li ngun thu ln nht. Hot đng tín dng là hot đng mang
li ngun thu nhp trong hin ti và tng lai ca ngân hàng.
- u t: Gm các chng khoán mà ch yu là thng phiu, trài phiu chính
ph, tín phiu kho bc… vi đc tính là đ ri ro thp và kh nng chuyn hoá thành
tin nhanh chóng.
- Tài sn c đnh (TSC): Tài sn c đnh là c s vt cht ban đu cn thit
cho hot đng ca ngân hàng. Cht lng phc v ca đn v ph thuc khá nhiu vào
trang b c s h tng k thut. Nh vy đ tng cng tính cnh tranh trên th trng
các đn v phi thng xuyên theo dõi tình trng ca nó đ có bin pháp ci to, nâng
cp kp thi. ây cng là khon mc chim t trng khá ln trong Tng tài sn có ca
ngân hàng. B phn tài sn này không sinh li nhng là điu kin đ các NHTM tin 12

hành các hot đng kinh doanh, to hình nh và v th cho NHTM trên th trng. Vì


xu gây ra.Ngoài ra,theo quy đnh nu các khon n xu tng cao thì NH đó phi tin
hành trích lp các khon d phòng tng ng % vi các khon n xu đó. Nh vy s
góp phn làm gim li nhun ca các NH. Kéo theo đó là gim hiu qu sinh li ca
ngân hàng. Sangmi và Nazir, 2010 đã chng minh khon n xu thp trên tng d n
cho thy sc khe tt ca các danh mc đu t ti ngân hàng, tc là t l n xu càng
thp các ngân hàng càng có hiu qu sinh li cao hn.
1.3.1.3. T l cp tín dng so vi ngun vn huy đng
ây là mt trong nhng t l an toàn đc nhiu nc trên th gii s dng khá
ph bin.  các nc, t l này đc s dng di hình thc mi quan h gia cho vay
so vi tin gi (loan - to - deposit ratio hoc credit/deposit ratio- LDR). Các nhà phân
tích và qun lí thng xuyên đánh giá nng lc hoàn tr ca ngân hàng đi vi ngi
gi tin và các ch n khác mà không kèm theo các chi phí quá đt, đng thi, vn
duy trì tng trng ngun vn. Cái đc gi là “thanh khon” hay “kh nng chi tr”
(liquidity) ca mt ngân hàng đc đánh giá thông qua mt tp hp đa dng các công
c và k thut, nhng t l LDR là mt trong nhng thc đo nhn đc nhiu s quan
tâm nht. Vic s dng mi quan h gia cho vay và tin gi nh mt thc đo v
thanh khon da trên tin đ cho rng tín dng là tài sn kém linh hot nht trong s
các tài sn sinh li ca ngân hàng. Vì th, khi t l LDR tng thì tính thanh khon ca
ngân hàng gim đi mt cách tng ng.
LDR = Tng các khon cho vay/ Tng tin gi
Mc dù có nhng hn ch, t l LDR vn có mt s giá tr nht đnh, đó là, khi
t l tng lên là tín hiu cnh báo, thúc đy các nhà qun tr, giám sát ngân hàng đánh
giá toàn b chng trình bành trng ca nó. ây không phi là mt thc đo hoàn
ho v tính thanh khon, nhng là mt công c đo lng gn đúng.
Mt s gia tng t l LDR cho thy ngân hàng đang có ít hn “tm đm” đ tài
tr cho tng trng và bo v mình khi nguy c rút tin gi đt ngt, nht là các ngân
hàng da quá nhiu vào ngun tin gi đ tài tr cho tng trng. Khi t l LDR tng
đn mc tng đi cao, các nhà qun tr ngân hàng ít mun cho vay và đu t. Hn



15

Rahman và cng s trong Ilhomovich, 2009; Sangmi và Nazir, 2010 đã kt lun
T l chi phí trên thu nhp càng thp thì NH qun lý càng hiu qu và càng làm tng
hiu qu sinh li.
1.3.1.5. Cu trúc vn ca ngân hàng:
Cu trúc vn ca doanh nghip đc bit có nh hng đn ROE. NH cng là
mt dng doanh nghip đc thù nên hiu qu sinh li ca NH cng chu nh hng ca
cu trúc vn.Cu trúc vn là thut ng tài chính nhm mô t ngun gc và phng
pháp hình thành nên ngun vn đ doanh nghip có th s dng mua sm tài sn,
phng tin vt cht và hot đng kinh doanh. C th, Cu trúc vn đ cp ti cách
thc doanh nghip tìm kim ngun tài chính thông qua các phng án kt hp gia
bán c phn, quyn chn mua c phn, phát hành trái phiu và đi vay. Cu trúc vn ti
u là phng án, theo đó, doanh nghip có chi phí vn nh nht và có giá c phiu cao
nht.Trong cu trúc vn, NH có la chn s dng n hay vn Ch s hu. Nu s
dng phù hp, NH có th dùng các ngun vn có chi phí c đnh, bng cách huy đng
vn thông qua huy đng tin gi khách hàng, phát hành trái phiu hoc đi vay t các
NH khác đ to ra li nhun cao nht. Chính t l vn huy đng và đi vay trên tng
ngun vn s tác đng lên mc sinh li ca vn ch s hu. các nhà kinh t thng s
dng công thc ROE = T sut sinh li tài sn / (1- H s n)đ thy đc mi tng
quan này.T công thc trên ta thy, khi thu nhp t li nhun ca mt đng tài sn
(ngun vn) không đi, h s n càng cao, thì thu nhp t li nhun ròng ca mt
đng vn ch s hu càng ln. Vì vy, đòn by tài chính (đòn cân n) và dùng nó đ
khuch đi thu nhp ca mt đng vn ch s hu. đi vi các NH, ngun vn huy
đng là mt phn quan trng và tt yu trong hot đng. Do đó, cu trúc vn càng
đóng vai trò quan trng. Tuy nhiên, NH cn cân nhc ch tng huy đng khi nó có th
tin chc rng t sut sinh li trên tài sn cao hn lãi sut vay n. nu tng ngun vn
huy đng mà không s dng hiu qu thì chc chc s làm nh hng đn hiu qu
sinh li trong hot đng kinh doanh ca NH.Cân nhc cu trúc vn là mt yu t quan

Product) là giá tr tính bng tin ca tt c sn phm và dch v cui cùng đc sn
xut ra trong phm vi lãnh th trong mt khong thi gian nht đnh, thng là mt
nm. Khi áp dng cho phm vi toàn quc gia, nó còn đc gi là tng sn phm quc
ni. GDP là mt trong nhng ch s c bn đ đánh giá s phát trin kinh t ca mt 17

vùng lãnh th nào đó. GDP, nh mt ch s v kích c ca nn kinh t, nhng li
không chun xác trong đánh giá mc sng.GDP không tính đn kinh t ngm, kinh t
phi tin t nh kinh t trao đi, các công vic tình nguyn, chm sóc tr em min phí
do các ông b bà m (không làm vic) đm nhim hay sn xut hàng hóa ti gia đình.
Vì vy, ti các nc mà vic kinh doanh thc thi mt cách không chính thc chim
phn ln thì s liu ca GDP s kém chính xác. GDP không tính đn tính hài hòa ca
s phát trin. Ví d mt nc có th có tc đ tng trng GDP cao do khai thác quá
mc tài nguyên thiên nhiên. GDP tính c nhng công vic không đem li li ích ròng
và không tính đn nhng hiu ng tiêu cc.
GDP đc d kin s có tác đng đn rt nhiu yu t liên quan đn cung và
cu huy đng và cho vay ca ngân hàng. Theo các tài liu v mi liên h gia tng
trng kinh t và hiu qu sinh li ca lnh vc tài chính, tng trng GDP d kin s
có mt mi quan h tích cc đn hiu qu sinh li ca ngân hàng (Demirguc-Kunt và
Huizinga, 1999; Bikker và Hu, 2002). Trong bài nghiên cu này, tôi mong đi mt
mi quan h đng bin gia kh nng sinh li ca ngân hàng và tng trng GDP.
1.3.2.2. Lm phát:
Ch tiêu lm phát đo lng t l tng tng th ch s giá tiêu dùng (CPI) đi vi tt
c hàng hóa và dch v. Lm phát nh hng đn giá tr thc ca chi phí và doanh thu.
i vi hot đng huy đng vn: do lm phát tng cao, vic huy đng vn ca
các ngân hàng gp nhiu khó khn.  huy đng đc vn, hoc không mun vn t
ngân hàng mình chy sang các ngân hàng khác, thì phi nâng lãi sut huy đng sát vi
din bin ca th trng vn. Nhng nâng lên bao nhiêu là hp lý, luôn là bài toán khó