BăGIÁOăDCăVĨăĨOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTP.HCM
LểăMINHăTUN
NHNGăNHỂNăTăNHăHNGăNăụăNHă
MUAăHĨNGăTRCăTUYN
NGHIểNăCUăTRONGăNGĨNHăBÁNăLă
TRCăTUYNăVITăNAM
LUNăVNăTHCăS KINHăT
TP.ăHăChíăMinhăậ Nmă2013
BăGIÁOăDCăVĨăĨOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTP.HCM
cp mt s tƠi liu vƠ giúp tôi điu tra mt phn d liu s cp ti mt s đa bƠn
Vit Nam.
Cui cùng, tôi xin chơn thƠnh cm n đn gia đình vƠ bn bè ca tôi đƣ luôn sát
cánh h tr tôi trong sut quá trình hc tp vƠ thc hin đ tƠi nƠy.
Trong quá trình thc hin, mc dù đƣ ht sc c gng đ hoƠn thin đ tƠi, trao đi
vƠ tip thu nhng Ủ kin đóng góp ca QuỦ thy cô vƠ bn bè, tham kho nhiu tƠi
liu song cng không th tránh khi sai sót, rt mong nhn đc nhng thông tin
đóng góp vƠ phn hi t QuỦ thy cô vƠ bn đc.
Xin chơn thƠnh cm n.
ThƠnh ph H Chí Minh, tháng 12 nm 2013
Ngi vit Lê Minh Tun MCăLC
Trang
LI CM N
DANH MC BNG BIU TÀI i
DANH MC HỊNH TÀI ii
CHNG 1. TNG QUAN 1
1.1 LỦ do chn đ tƠi 1
CHNG 4 PHỂN TệCH KT QU KHO SÁT 23
4.1 Gii thiu 23
4.2 c đim ca mu kho sát 23
4.3 Kim đnh mô hình đo lng 24
4.3.1 Kt qu kim đnh Cronbach’s Alpha 24
4.3.2 Phơn tích nhơn t khám phá ậ EFA 25
a. Phơn tích EFA đi vi các thang đo nh hng đn Ủ đnh mua
hàng trc tuyn 25
b. Phơn tích EFA đi vi thang đo Ủ đnh mua hƠng trc tuyn 29
4.4 Kim đnh mô hình vƠ gi thuyt 29
4.4.1 Phân tích tng quan 30
4.4.2 Phơn tích hi quy 30
4.4.3 Dò tìm s vi phm các gi thuyt hi quy 33
4.4.3.1 Gi đnh liên h tuyn tính 33
4.4.3.2 Gi đnh v phơn phi chun phn d 33
4.4.3.3 Kim đnh hin tng đa cng tuyn 34
4.4.4 Kim đnh gi thuyt nghiên cu 36
4.5 Phân tích nh hng ca các bin đnh tính 36
4.5.1 Gii tính 36
4.5.2 tui 36
4.5.3 Tình trng hôn nhơn 36
4.5.4 Trình đ hc vn 36
4.5.6 C quan đang lƠm vic 37
4.5.5 Thu nhp 37
4.6 Tóm tt 38
CHNG 5 KT LUN VÀ KIN NGH 41
5.1 Kt lun 41
5.2 So sánh kt qu nghiên cu ca đ tƠi vi nhng nghiên cu trc 42
Bng 4.3 Kt qu phơn tích nhơn t - EFA 4 thang đo đc lp 28
Bng 4.4 Kt qu kim đnh KMO vƠ Bartlett bin ph thuc 30
Bng 4.5 Ma trn tng quan Pearson 30
Bng 4.6 ánh giá s phù hp ca mô hình 30
Bng 4.7 Kim đnh ANOVA trong hi quy 32
Bng 4.8 H s hi quy riêng phn 32
Bng 4.9 Kt qu kim đnh gi thuyt 35
ii
DANHăMCăCÁCăHỊNHăVăăTĨI
Trang
Hình 2.1. Mô hình TRA 11
B Thng mi Trung Quc, lnh vc bán l trc tuyn nc nƠy đƣ tng 35%
trong 9 tháng đu nm 2013. Nu thng mi đin t ti quc gia đông dơn nht th
gii tip tc đƠ tng trng trên trong quỦ IV thì s đt 282 t USD cho c nm vƠ
có th ln đu tiên Trung Quc vt M, tr thƠnh nc dn đu th gii v th
trng bán l trc tuyn (Khánh Linh, Dơn Trung Quc chi hn 200 t USD cho
thng mi đin t, />, 10/2013).
Vit Nam thì Công Nghê Thông Tin mƠ đc bit lƠ Internet tuy còn rt non
tr, ch mi thc s phát trin trong mt vƠi nm qua nhng đƣ có nhng bc phát
trin rt mnh m. Theo Cc Thng mi đin t vƠ Công ngh thông tin (VECITA
- B Công Thng) vƠo tháng 10 nm 2013 thì c nc có khong 31.3 triu ngi
đang s dng Internet, chim 36% dơn s. Vit Nam tr thƠnh mt trong nhng
nc có tc đ phát trin internet nhanh nht th gii. ơy lƠ mt trong nhng tin
đ rt thun li đ phát trin Thng mi đin t (TMT) Vit nam.
Ngày nay nhiu ngi dơn các thƠnh ph ln đƣ khá quen vi hình nh
nhng chic xe máy vi thùng hƠng chy trên đng ph đ giao các sn phm nh
giƠy dép, sách, qun áo … trc tip ti tn tay khách hƠng. Bán l trc tuyn đƣ
hình thƠnh Vit Nam t mt thp k trc, nhng nm 2013 đƣ chng kin s
2
bùng n ca lnh vc kinh doanh nƠy. Nu nh nm 2012 khi nhc ti thng mi
đin t ngi ta thng liên tng ti mô hình bán hƠng theo nhóm hay thm chí lƠ
mô hình kinh doanh đa cp không lƠnh mnh thì nm 2013 thng mi đin t Vit
Nam đƣ chng kin mt lƠn sóng mi ậ Bán l trc tuyn lên ngôi (VECOM, 2013).
Theo kho sát ca các công ty nghiên cu th trng Vit Nam thì hin nay, đƣ có
khong 70% công ty kinh doanh có bán hƠng qua đin thoi vƠ internet, trong đó có
đn 40%-50% Doanh nghip tham gia mua bán hƠng qua mng trc tip hay thông
qua nhng website TMT có uy tín. Còn theo kho sát ca Công ty Nghiên cu th
trng ACNielsen, trên 58% ngi s dng internet ti Vit Nam cho bit h đƣ
1.3 PhmăviăvƠăphngăphápănghiênăcu
- i tng kho sát lƠ nhng ngi Vit Nam t 15 tui đang s dng
internet và có Ủ đnh tham gia mua hƠng trc tuyn, c mu lƠ 174.
- Nghiên cu đc tin hƠnh thông qua 2 bc chính: (1) nghiên cu đnh
tính: nhm xơy dng vƠ hoƠn thin bng phng vn; (2) nghiên cu đnh
lng nhm thu thp, phơn tích d liu kho sát, cng nh c lng vƠ
kim đnh mô hình. Da trên mô hình nghiên cu mu, tác gi xơy dng
Bng cơu hi.
- Nhng công c phơn tích d liu đc s dng trong đ tài: Thng kê mô t,
kim đnh thang đo (Cronbach’s Alpha), phơn tích nhơn t khám phá (EFA),
t-test, ANOVA, hi quy bi vi phn mm SPSS 19.0.
1.4 Ý nghaăthcătinăcaăđătƠi
- tƠi cung cp nhng thông tin hu ích vƠ nhng lun c khoa hc đ các
nhƠ qun tr doanh nghip xác đnh mc đ u tiên trong vic hoch đnh
ngun lc doanh nghip vƠ đ ra các bin pháp c th nhm vc dy nim tin
ca khách hƠng vƠ thúc đy kt qu kinh doanh trong ngƠnh bán l trc
tuyn.
- Vic khám phá ra nhng nhơn t chính tác đng đn quyt đnh mua hƠng
trc tuyn, giúp các nhƠ qun tr marketing xơy dng nhng chin lc vƠ
4
chin thut phù hp lƠm tng s hƠi lòng ca khách hƠng vƠ nhu cu mua
hƠng trc tuyn.
- Cung cp nhng thông tin đu vƠo rt hu ích cho nhng nhƠ phát trin Web
TMT. h có c s xơy dng Web thu hút vƠ hiu qu hn v ni dung
vƠ giao din… T đó lƠm tng tiêu dùng trc tuyn.
- Cui cùng, tƠi nƠy lƠ tƠi liu tham kho cho nhng nghiên cu sau nƠy v
bán l trc tuyn Vit Nam.
hình lỦ thuyt đ kim chng vƠ xác đnh nhng nhơn t chính nh hng đn Ủ
đnh mua hƠng trc tuyn ti Vit Nam.
2.2 ụăđnhăhành vi tiêu dùng
2.2.1 Khái nimăvăhƠnhăviătiêuădùng
Theo Philip Kotler, thì hành vi tiêu dùng chính là hành đng nhm tha mƣn
nhng nguyn vng, trí tng tng riêng vƠ các nhu cu v tình cm vƠ vt cht
ca mt cá nhơn hoc h gia đình nƠo đó thông qua vic mua sm các sn phm và
vic s dng các sn phm đó.
HƠnh vi tiêu dùng ca khách hƠng tri qua nm giai đon nh sau: Ngun: Philip Kotler, trang 298
2.2.2 KháiănimăvăýăđnhăhƠnhăviătiêuădùng
Theo Ajzen (1991, trang 181), thì ý đnh tiêu dùng lƠ tng th nhng nim
tin vƠ s thúc đy, cái mƠ nh hng trc tip đn hƠnh vi tiêu dùng. Chúng cho
chúng ta bit mt ngi nƠo đó có sn sƠng th hay n lc thc hin mt hƠnh vi
mua sm vƠ s dng mt sn phm nƠo đó nhm tha mƣn nhu cu ca h.
Nhnăbită
nhuăcu
Tìmăkimă
thông tin
ánhăgiáă
chnăla
Quytă
đnhămua
Hành vi sau
/>).
Theo nh mc tiêu ca đ tƠi, tác gi vn dng khái nim thng mi đin t ca
B thng mi Vit Nam.
7
- Cácăngădngăcaăthngămiăđinăt:
Mt s ng dng chung nht liên quan đn thng mi đin t nh: tài liu
t đng hóa chui cung ng và hu cn, h thng thanh toán trong nc và quc
t, qun lý ni dung doanh nghip, nhóm mua, tr lý t đng trc tuyn, IM (Instant
Messaging), mua sm trc tuyn và theo dõi đt hàng, ngơn hƠng đin t, vn phòng
trc tuyn, phn mm gi hàng, hi tho truyn thông trc tuyn, vé đin t
2.3.2 Cácăhìnhăthcăthngămiăđinăt
Hin nay, có nhiu tranh cãi v các hình thc tham gia cng nh cách phân
chia các hình thc này trong thng mi đin t. Nu phân chia theo đi tng
tham gia thì có 3 đi tng chính bao gm: Chính ph (G - Goverment), Doanh
nghip (B - Business) và Khách hàng (C - Customer hay Consumer). Nu kt hp
đôi mt 3 đi tng này s có 9 hình thc theo đi tng tham gia: B2C, B2B,
B2G, G2B, G2G, G2C, C2G, C2B, C2C. Trong đó, các dng hình thc chính ca
thng mi đin t bao gm:
Doanh nghip vi Doanh nghip (B2B)
Doanh nghip vi Khách hàng (B2C)
Doanh nghip vi Chính ph (B2G)
Khách hàng vi Khách hàng (C2C)
Thng mi đi đng (mobile commerce hay vit tt là m-commerce).
Tóm li: Nhng li ích mƠ Internet mang li lƠ rt ln cho c doanh nghip
vƠ nhng cá nhơn. Internet đƣ lƠm cho vic truyn thông tng tác hai chiu tr nên
d dƠng vƠ thun tin, phơn phi hƠng hóa vƠ dch v tt hn. Hn na nó còn cung
Mô hình lýăthuytăvă
hành vi
Mô t, thit k thc
nghim trên các sn
phm: Máy in Inkjet,
đng h, Bng video,
c mu: 196 sinh viên
ti Singapore
Khách hƠng nhn thy mua hƠng trc
tuyn gp nhiu ri ro hn mua hàng theo
cách truyn thng.
Hình nh thng hiu lƠ cách lƠm gim ri
ro.
Nhng nhƠ bán l trc tuyn có t chc tt
s đc la chn vƠ a thích hn nhng
nhƠ bán l mi.
Cách mƠ khách hƠng lƠm gim ri ro khi
mua hàng trc tuyn lƠ da vƠo: Nhóm
tham kho, danh ting doanh nghip,
thng hiu vƠ bo hƠnh.
Mu lƠ sinh viên
nên tính đi din
không cao.
Ferle 2000
Mô hình lýăthuytăvă
hành vi
Ktăquănghiênăcúu
Hnăch
Haubl & Trifts 2000
Mô hình, lýă thuytă
thcăhinăquytăđnhă
mua hàng
Mô t, chn mu phi
xác xut, c mu: 249
sinh viên qun tr
cha tt nghip.
Kh nng tng tác trong môi trng mua
hàng trc tuyn đƣ giúp cu ca khách
hƠng (s thích, cá tính…) gp cung ca
doanh nghip (sn phm, dch v)
Nhng công h tr ra quyt đnh t s
tng tác giúp khách hƠng kim soát
thông tin sn phm tt hn đ có quyt
đnh đúng đn hn.
Tp trung vƠo
nhng tác đng
dng mƠ b
qua tác đng ơm
trong hành vi
mua hƠng trc
tuyn.
Limayen, Khalifa &
Frini 2000
Lý thuyt v hành vi
d đnh ậTPB
Ch nghiên cu 1
phơn đon đi
tng s dng
Internet.
Tp trung kim
đnh vic chp
nhn Internet
hn d đnh mua
hàng trc tuyn Nguyn Mai Anh,
2007
Môă hìnhă chpă nhnă
côngănghă-TAM, Mô
hìnhă chpă nhnă să
dngăTMTă-eCAM
Thit k nghiên cu
mô t, chn mu phi
xác xut, c mu: 165
ngi
Ba yu t tác đng đn thái đ mua hƠng trc
tuyn:
mu 637
Nhn thc ri ro quan h nghch bin (tác
đng ơm) đn nhn thc tính hu ích vƠ
tính d s dng.
Nhn thc tính d s dng tác đng dng
lên nhn thc tính hu ích, vƠ chúng tác
đng dng lên hƠnh vi d đnh mua hƠng
trc tuyn, hƠnh vi d đnh nƠy li tác
đng dng đn hƠnh vi mua hƠng tht
Mu lƠ nhng
ngi có hc vn
cao, có am hiu
v Internet.
Không đ cp
đn đc tính sn
phm.
Bezjian ậAvery &
Calder 1998
LýăthuytăhƠnhăđngă
hpălýăậTRA
Thit k NC mô t,
chn mu phi xác
xut, c mu: 96
ngi M
Khách hƠng ít thích mua nhng sn phm
mc tiêu bi vì h có ít thi gian đ xem
nhng qung cáo.
Tính tng tác không tt hn mc cn
thit do b ngt quƣng bi tin trình thuyt
phc khách hƠng tin tng.
1998). Mô hình lỦ thuyt TRA xác đnh hƠnh vi thc s ( Actual Behavior-ActB)
ca con ngi đc nh hng bi d đnh ( Intention-I) ca ngi đó đi vi hƠnh
vi sp thc hin. D đnh li chu tác đng ca hai nhơn t chính lƠ thái đ hng
ti hƠnh vi ( Attitude toward Behavior ậ ATB) đó vƠ các nhơn t thuc ch quan
ca con ngi ( Social Norms ậ SN) nh kinh nghim, phong cách sng, trình đ,
tui tác, gii tính. Hình 2.1 di đơy trình bƠy mô hình lỦ thuyt TRA.
Hình 2.1. Mô hình TRA Ngun: Yayapour, 2008
LỦ thuyt trên xác đnh thái đ hng ti hƠnh vi (ATB) chu tác đng trc
tip bi nim tin ca ngi tiêu dùng đi vi thuc tính sn phm, dch v vƠ s
thúc đy hƠnh đng. Trên thc t, khi tip cn vi mt sn phm dch v, ngi tiêu
dùng srên thc t, khi tip cn vi mt sn phm dch v, ngi tiêu dùng s quan
tơm đn nhng giá tr vƠ li ích mƠ sn phm đó mang đn, nhng mi li ích đó li
đc đánh giá mt mc đ quan trng khác nhau.
Bên cnh đó, nhơn t ch quan ca ngi tiêu dùng li chu s nh hng
ca quan nim vƠ nim tin ca nhóm tham kho đi vi sn phm vƠ dch v. Nhóm
tham kho đơy lƠ nhng ngi xung quanh có liên quan vƠ nh hng trc tip
đn quan đim vƠ suy ngh ca ngi tiêu dùng.
2.4.2.2 Mô hình lý thuytăhƠnhăviădăđnh
Mô hình lỦ thuyt hƠnh vi d đinh (Theory of Planned Behavior - TPB) đc
đ xut vƠ gii thiu bi Ajzen nm 1985. ơy lƠ s m rng t mô hình lỦ thuyt
Hình 2.2: Mô hình TPB Ngun: Ajzen, I., theory of planned behavior, 1991
2.4.2.3 Môăhìnhăchpănhnăcôngăngh
Mô hình chp nhn công ngh (Theory of Acceptance Model - TAM) do
Davis vƠ các cng s gii thiu nm 1986 vƠ đc hiu chnh, b sung nm 1989.
Mô hình TAM gc (Davis, 1986) mô t mi quan h nhơn qu gia tính hu
dng, d dƠng s dng ca công ngh vƠ thái đ ca ngi s dng đi vi công
ngh đó. Trong đó, thái đ ca ngi s dng công ngh chu nh hng ca hai
nhơn t lƠ: (1) cm nhn v tính hu dng (Perceived Usefulness ậ PU) và (2) cm
nhn v s d dƠng s dng (Perceived of Easy- POE). Ngoài ra, trong mô hình
TAM, nhn thc, cm nhn ca ngi s dng công ngh li chu s tác đng ca
các bin môi trng nh kinh nghim, kin thc, trình đ đƠo to, quy trình công
ngh. ơy chính là đc trng va lƠ đim khác bit chính ca mô hình. Khác vi mô
hình lỦ thuyt hƠnh đng hp lỦ ậ TRA, lỦ thuyt nƠy nhn mnh đn vai trò t
quyt đnh ca ngi tiêu dùng trong quá trình s dng vƠ tiêu dùng.
Mô hình TAM đƣ đc chng minh bi mt s lng khng l nhng nghiên
cu v: Nhng thc nghim trong phòng thí nghim, kho sát t chc, máy tính,
phn mm, e-mail vƠ trình duyt World Wide Web (Fenech, 1998; Szajna, 1996;
Taylor & Todd, 1995). VƠ nó đƣ đc kim nghim vƠ chng minh nhiu quc
gia nh: M, Canada, Ơi Loan, Trung Quc vƠ Singapore (Phillips & Calantone,
1994).
Nim tin v hƠnh vi
(Behavioral Beliefs)
Nim tin quy chun
(Normative Beliefs)
Nim tin kim soát
(Control Beliefs)
ụăđnhăhƠnhăvi
(Behavioral Intention)
13
Hình 2.4: Mô hình TAM hiu chnh 1989 Ngun Davis, Bagozzi & Warshow (1989)
Bin bên
ngoài
Nhn thc tính
hu ích
Nhn thc tính
d s dng
Thái đ hng
đn s dng
ụ đnh s dng
Binăbênă
ngoài
Nhnăthcă
tínhăhuăích
Nhnăthcătínhă
dăsădng
ụăđnhăsădng
14
Bên cnh đó, đ phù hp hn vi thc t phát trin ca th trng bán l trc
tuyn ti Vit Nam, tác gi đƣ điu chnh vƠ b sung thêm hai nhơn t: Nhng thuc
tính v sn phm vƠ công ty bán hƠng trc tuyn ậ PCA vƠ Nhng ri ro liên quan
đn mua hƠng trc tuyn ậ PR đ kim chng mô hình nhng nhơn t nh hng
đn Ủ đnh mua hƠng trc tuyn ti Vit Nam. Cn c đ tác gi đa thêm hai nhân
t nƠy đc da trên nghiên cu Lackana Leelayouthayotin (2004, Factors
POE
Nhn thc tính d s dng
PI
ụăđnhămuaăhƠngătrcătuyn
15
- Thit k giao din ca website
- Quy trình vƠ th tc đt hàng
- Quy trình thanh toán
- Hình nh sn phm minh ha trên website bán hƠng trc tuyn.
Vit Nam thì nhơn t nhn thc tính d s dng có nh hng khá mnh
lên Ủ đnh mua hƠng trc tuyn. Theo kt qu kho sát ca VECITA - B Công
Thng (2013), thì có đn 29% ngi dùng Internet t b vic mua hƠng trc tuyn
do quy trình, th tc mua hƠng vƠ thanh toán quá phc tp. T đơy, tác gi đa ra
gi thuyt:
H1: Nhn thc tính d s dng - POE nh hng lên Ủ đnh mua hƠng trc
tuyn - PI.
Nhnăthcăhuăíchă ậ PU. Nhóm nƠy cng đc gi li t Mô hình chp
nhn công ngh gc. Theo Davis (1998), thì “Nhn thc s hu ích là vic mà cá
nhân tin rng khi s dng mt h thng đc thù thì s giúp h nâng cao kt qu
thc hin”.
Nhng yu t cu thƠnh nhơn t Nhn thc tính d s dng:
- Cht lng h thng: Không ngng nơng cao cht lng h thng s giúp
vic khai thác h thng thông tin đt hiu qu cao hn.
- Cht lng thông tin: ó chính lƠ cht lng đu ra ca h thng thông tin
nh: đ tin cy, đy đ, kp thi.
- Cht lng dch v: H thng đc bo him, có đ tin cy cao, vƠ có tính
trng phát trin thng mi đin t Vit Nam nm 2013 cho thy lỦ do chính cn
tr mua hƠng trc tuyn đó lƠ khách hƠng thiu thông tin sn phm vƠ công ty. T
nhng lp lun nƠy, tác gi đa ra gi thuyt sau:
H3: Nhng thuc tính sn phm vƠ công ty ậ PCA có nh hng đn Ủ đnh
mua hàng trc tuyn ậ PI.
Nhnăthcăriăroăậ PR. Theo Cox và Rich (1964) thì nhn thc ri ro nh là
tng ca các nhn thc bt đnh bi ngi tiêu dùng trong mt tình hung mua hàng
c th. Khách hƠng nói chung đu nhn thy có ri ro trong hu ht các quyt đnh
mua hƠng ca h (Cox, 1967). Mt cuc kho sát vi 9500 ngi mua hƠng trc
tuyn ch ra rng có đn 55% ngi mua hƠng s ngng mua hƠng do bi nhng ri
ro liên quan đn vn đ thanh toán vƠ 32% ngng mua hƠng bi vì h không mun
17
cung cp thông tin cá nhơn vƠ s th tín dng ca h (Shop.org, 2001). Liang và
Huang (1998) đƣ phát hin ra rng Ủ đnh mua hƠng trc tuyn ph thuc vƠo nhn
thc ri ro. Thng thì khách hƠng s nhn thy khi hình thc mua hƠng mƠ không
có ca hƠng s có mc đ ri ro cao hn lƠ có ca hƠng (Akaah & Korgaonkar,
1998). Không ging nh tiêu dùng offline, tiêu dùng trc tuyn thng gp nhng
ri ro liên quan đn vic mua hƠng trên Web nh lƠ: th tín dng, không nhn đc
hƠng hóa đúng nh cái đƣ đt hƠng, l thông tin cá nhơn…(Bhatnagar, Sanjog &
Rao, 2000; Van der Haijiden, Verhagen & Creemers, 2001). Trong nhng nghiên
cu th trng cho thy rng danh ting thng hiu, cht lng sn phm, bo
hành thng đc s dng trong nhng chng trình marketing đ lƠm gim nhn
thc ri ro t khách hƠng (Boulding & Kirmani, 1993; Innis & Unnava, 1991;
Roselius, 1971).
Theo kt qu kho sát ca VECITA - B Công Thng (2013) v mua hƠng
trc tuyn Vit Nam, thì có ti 31 % ngi mua hƠng trc tuyn lo ngi thông tin
ca h b l. ơy lƠ mt trong nhng tr ngi rt ln gơy cn tr vic mua hƠng trc