MỞ ĐẦU
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Trong xu thế hội nhập thế giới hiện nay, việc giữ gìn bản sắc văn hóa,
giáo dục truyền thống tốt đẹp của dân tộc cho thế hệ trẻ được chú trọng. Nghị
quyết Đại hội VIII của Đảng Cộng sản Việt Nam, khi bàn về công tác giáo
dục đã chỉ rõ, phải “...lựa chọn những nội dung có tính cơ bản, hiện đại. Tăng
cường giáo dục công dân, giáo dục lòng yêu nước, chủ nghĩa Mác - Lênin và
tư tưởng Hồ Chí Minh, giáo dục đạo đức và nhân văn, lịch sử dân tộc và bản
sắc văn hóa dân tộc; ý chí vươn lên vì tương lai của bản thân và tiền đồ đất
nước...” (40, tr. 109).
Lịch sử địa phương là một bộ phận hữu cơ của LSDT, bất cứ một sự
kiện nào của lịch sử dân tộc đều diễn ra ở một địa phương cụ thể với thời
gian, không gian nhất định. Tùy quy mô, tính chất phản ánh mà sự kiện ảnh
hưởng đến phạm vi của từng địa phương, cả nước và thậm chí mang tầm
thế giới. Tri thức LSĐP là một bộ phận hợp thành, là một biểu hiện cụ thể
và phong phú của tri thức LSDT. Nó chứng minh sự phát triển hợp quy luật
của mỗi địa phương trong sự phát triển chung của cả nước. Như vậy không
có nghĩa tri thức LSVN chỉ là phép cộng đơn giản tri thức lịch sử các địa
phương mà việc nhận thức LSVN phải được hình thành trên nền tảng hệ
thống tri thức LSĐP đa dạng đã được tổng hợp, khái quát ở mức độ cao.
Do đó, việc dạy học LSVN và LSĐP có mối quan hệ chặt chẽ với nhau.
Xuất phát từ những nhận thức đó, có thể khẳng định rằng việc sử dụng
tài liệu LSĐP trong dạy học LSVN là cần thiết ở nhà trường phổ thông, có ý
nghĩa lớn, nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn “Những chất
liệu lịch sử địa phương sẽ làm cho bài học về lịch sử dân tộc, thậm chí cả lịch
sử thế giới thêm sống động, cụ thể và thực hơn, tạo nên những xúc cảm thật
1
của HS hoặc thầy giáo trong mỗi bài học lịch sử” (112; tr. 43). Bởi vì, sử dụng
tài liệu LSĐP trong dạy học LSVN giúp HS có sự hình dung đa dạng về quá
khứ, tạo được biểu tượng sinh động, chính xác về các sự kiện, hiện tượng lịch
sử. Từ đó các em có thể dễ dàng lĩnh hội các thuật ngữ, hình thành các khái

đang tiến hành đổi mới phương pháp dạy học ở trường phổ thông nhưng chưa
đáp ứng được mục tiêu giáo dục đề ra. Nguyên nhân dẫn đến thực trạng yếu
kém của giáo dục nói chung, giáo dục lịch sử nói riêng là do “chậm đổi mới
về cơ cấu, hệ thống, mục tiêu, nội dung và phương pháp, ...”(104; tr. 65).
Thừa Thiên Huế, mảnh đất kéo dài từ sông Ô Lâu đến đèo Hải Vân, là
một bộ phận máu thịt của tổ quốc Việt Nam. Nơi đây đã từng chứng kiến biết
bao thăng trầm của lịch sử, nơi hội tụ của các nền văn hóa đã từng tồn tại trên
đất nước Việt Nam. Đây cũng là nơi phản ánh những sự kiện lớn của Việt
Nam trong suốt chiều dài lịch sử gắn với những câu chuyện về Huyền Trân
công chúa, về việc Nguyễn Hoàng vào trấn thủ Thuận Hóa, về các Chúa
Nguyễn, Hoàng đế Quang Trung và Vương triều Nguyễn... Hơn nữa, TT. Huế
với
“vị trí chính trị đặc biệt quan trọng, tỉnh lỵ Thừa Thiên Huế có cố đô Huế,
kinh đô của triều đình phong kiến nhà Nguyễn - Huế là trung tâm đầu não
của xứ Trung kỳ bảo hộ, mảnh đất mà chủ nghĩa thực dân và phong kiến
cấu kết chặt chẽ với nhau ra sức bóc lột và đàn áp phong trào đấu tranh
của nhân dân” (4; tr. 149).
Trong cảnh sống lầm than, nô lệ, TT. Huế lại là mảnh đất tốt cho lý tưởng
cách mạng được gieo mầm, nảy hạt và từng bước phát triển. Tháng 4/1930,
Tỉnh Đảng bộ TT. Huế được thành lập. Từ đây, Đảng bộ đã lãnh đạo nhân
dân đứng lên trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc. Cách mạng tháng
3
Tám 1945 thành công, nước Việt Nam dân chủ cộng hoà ra đời; không lâu sau
đó, toàn thể dân tộc Việt Nam nói chung, nhân dân TT. Huế nói riêng lại phải
tiến hành hai cuộc kháng chiến trường kỳ chống Pháp, chống Mỹ cứu nước
(1954 -1975) để bảo vệ nền độc lập. Vì thế, sử dụng tài liệu LSĐP TT. Huế
trong dạy học LSVN không chỉ là việc làm nhằm nâng cao hiệu quả dạy học
lịch sử ở TT. Huế mà còn làm sáng tỏ những đóng góp của nhân dân TT. Huế
vào sự nghiệp chung. Qua đó, góp phần giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ -
những chủ nhân tương lai của nước nhà. Vấn đề đặt ra là xác định tiêu chí để

chỉ ra rằng thầy giáo bắt buộc phải biết rõ những thành tựu của khoa học lịch
sử và các khoa học giáo dục, những vấn đề mà khoa học đang giải quyết, phải
biết tất cả những hiện tượng quan trọng nhất của đời sống chính trị xã hội và
văn hóa... Muốn vậy “phải sử dụng không ngừng và có hệ thống tất cả mọi
nguồn tư liệu muôn hình muôn vẻ: tác phẩm kinh điển, văn kiện của Đảng và
Nhà nước, sách chuyên khảo, sách giáo khoa, sách báo tạp chí, tác phẩm hội
họa, những cuộc tham quan” và khẳng định “toàn bộ công tác dạy học sẽ vô
cùng có lợi, nếu thầy giáo hiểu môn học trên cơ sở tất cả những nguồn tư liệu
có liên quan đến sự kiện...”(38, tr. 10)
Từ việc nhấn mạnh đến vai trò của việc sử dụng tài liệu trong dạy học
lịch sử, ông đã đề xuất phương pháp sử dụng SGK, tài liệu tham khảo, chỉ rõ
mối quan hệ giữa SGK, tài liệu tham khảo với bài giảng GV trên lớp...
Cũng như thế, I . F. Kharlamốp trong cuốn “Phát huy tính tích cực học
tập của HS như thế nào?...khẳng định:
“vấn đề sử dụng sách giáo khoa và tài liệu học tập... có lịch sử của nó mà
theo chúng tôi có những điều bổ ích đáng học hỏi...” bởi vì “... trong quá
5
trình làm việc với sách giáo khoa và tài liệu học tập, HS nắm vững và củng
cố được kiến thức, đồng thời các em tiếp thu được kĩ năng, kĩ xảo” (77, tr.
37). Ông cũng khẳng định “tài liệu học tập tự nó đã chứa đựng nhiều yếu
tố kích thích, động viên tính ham hiểu biết và tính tích cực tư duy HS. Đó là
tính chất mới lạ của tri thức khoa học, tính sáng tỏ của các sự kiện, tính
độc đáo của các kết luận, phương pháp đặc sắc để phát hiện ra các khái
niệm đã được hình thành, sự thâm nhập sâu xa vào bản chất của hiện
tượng” (77, tr. 88).
Việc xử lý mối quan hệ giữa sử dụng tư liệu và bài giảng mà ông nêu ra
vẫn còn có giá trị thực tiễn, được nhiều GV lịch sử ở trường phổ thông nước
ta thừa nhận và sử dụng...
Trong các hội nghị lịch sử quốc tế năm 1979 (tại Cộng hòa Dân chủ
Đức), năm 1980 (tại Rumani), vấn đề nghiên cứu và giảng dạy LSĐP được

thành văn trong dạy học, sử dụng chúng là một trong những biện pháp nhằm
nâng cao chất lượng dạy học.
Trong giáo trình Lịch sử địa phương của GS. Phan Ngọc Liên, PGS.
Nguyễn Cảnh Minh xuất bản năm 1995; trong cuốn Lịch sử địa phương của
GS. Phan Ngọc Liên, GS. Trương Hữu Quýnh xuất bản năm 1989; giáo trình
Lịch sử địa phương của Trung tâm Đào tạo từ xa Đại học Huế...đều đã đề cập
đến công tác sưu tầm, chỉnh lý, kiểm tra tư liệu, biên soạn công trình LSĐP và
hoàn chỉnh các bài giảng LSĐP theo quy định của chương trình.
Các nhà lý luận về phương pháp dạy học bộ môn như GS. TS. Phan
Ngọc Liên, PGS. TS. Trịnh Đình Tùng, PGS. TS. Nguyễn Thị Côi, PGS. TS.
Trần Đức Minh, PGS. TS. Nguyễn Hữu Chí, TS. Nguyễn Anh Dũng, PGS.
7
TS. Trần Vĩnh Tường, TS Đặng Văn Hồ, TS. Đặng Công Lộng, TS. Trần Viết
Thụ, ...thông qua nhiều bài viết trên các tạp chí nghiên cứu đã đề cập đến
nhiều khía cạnh của vấn đề LSĐP và đều thống nhất quan điểm cần thiết phải
đưa LSĐP vào giảng dạy trong nhà trường phổ thông cũng như nhấn mạnh sự cần
thiết phải sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSDT.
Một số luận án tiến sĩ như “Sử dụng tác phẩm của Hồ Chí Minh trong
dạy học lịch sử Việt Nam lớp 12, PTTH” của Hoàng Đình Chiến, năm 1993;
“Nghiên cứu việc dạy học lịch sử địa phương ở trường PTTH (qua thực
nghiệm ở Bình Định)” của Đặng Công Lộng, năm 1996; “Phong trào chống
Pháp của các dân tộc tỉnh Đắc Lắc trước Cách mạng tháng Tám” của Phan
Văn Bé năm 1983; luận án “Sử dụng di tích lịch sử trong dạy học lịch sử ở
trường trung học cơ sở” của Hoàng Thanh Hải năm 1999... đã khẳng định tính
cấp thiết phải đưa nguồn tài liệu LSĐP vào giảng dạy trong nhà trường.
Sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSVN là vấn đề được nhiều học
viên cao học quan tâm làm luận văn, đề tài tốt nghiệp, chẳng hạn, “Sử dụng
tài liệu lịch sử Quảng Nam - Đà Nẵng trong dạy học lịch sử Việt Nam (1858 -
1945) ở trường THPT Quảng Nam và Đà Nẵng” của học viên Nguyễn Hữu
Giang năm 1999; “Dạy học lịch sử cách mạng tháng Tám của Hà Nam cho HS

Đảng bộ các huyện Hương Thuỷ, A Lưới, Quảng Điền, Phú Vang, Hương
Thuỷ, Địa chí TT. Huế...hồi ký, sách báo, lịch sử truyền thống các ngành,
nhiều bài báo trên các tạp chí, báo địa phương và cả nước. Sở Giáo dục - Đào
tạo TT. Huế được sự chỉ đạo của Bộ và các cấp lãnh đạo đã hướng dẫn GV
sưu tầm, chỉnh lý và biên soạn các bài LSĐP của tỉnh mình và đưa vào giảng
dạy trong các trường phổ thông.
9
Các công trình trên còn khẳng định tầm quan trọng của việc sử dụng tài
liệu LSĐP trong dạy học LSDT, đề cập đến một phần sự kiện và một vài biện
pháp vận dụng nguồn tài liệu LSĐP trong dạy học. Tuy vậy, chưa hình thành
một hệ thống lý luận hoàn chỉnh về việc sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học
LSVN. Chính vì vậy, thực hiện đề tài, chúng tôi mong muốn sẽ đóng góp một
phần trong việc hình thành một cơ sở lý luận phù hợp và đề xuất các biện
pháp sư phạm có tính khả thi về sử dụng tài liệu LSĐP vào dạy học LSDT để
góp phần nâng cao chất lượng giáo dục bộ môn.
Từ việc tìm hiểu trên, đặt ra nhiều vấn đề mà trong phạm vi đề tài, chúng
tôi phải quan tâm giải quyết:
Thứ nhất, tiếp thu kết quả nghiên cứu đã đạt được và từng bước nâng cao
cơ sở lý luận của việc sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSDT.
Thứ hai, phân tích chương trình, nội dung SGK để xác định đầy đủ,
chính xác nguồn tài liệu lịch sử TT. Huế sử dụng trong dạy học LSVN giai
đoạn (1919 - 1975) ở trường THPT.
Thứ ba, Tiến hành khảo sát thực tiễn và TNSP để kiểm chứng tính khả
thi của các biện pháp sư phạm mà luận án đề xuất.
3. ĐốI TƯợNG NGHIÊN CứU
Quá trình sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSVN giai đoạn (1919 -
1975) ở trường THPT TT. Huế.
4. PHạM VI NGHIÊN CứU
- Nội dung nghiên cứu của đề tài được giới hạn trong quá trình LSVN
(1919 - 1975), chương trình Cải cách giáo dục hiện hành và có tính đến

cần sử dụng trong dạy học LSDT.
11
- Dựa vào nội dung bài học, tài liệu khai thác, đối tượng và điều kiện
dạy học để đề xuất những biện pháp sư phạm theo hướng phát huy tính tích
cực nhận thức của HS trong việc tổ chức dạy học trên lớp cũng như ngoài giờ
học .
- Qua thực nghiệm khẳng định hiệu quả sư phạm của các biện pháp đã
đề xuất, từ đó rút ra những kết luận về tính khả thi của các biện pháp được
tiến hành. Những kết luận được khái quát hoá, không chỉ dừng ở thao tác,
hướng dẫn cụ thể mà quan trọng hơn là xác định được phương hướng, quan
điểm khoa học để tiến hành sử dụng tài liệu lịch sử TT. Huế trong dạy học
LSVN ở trường THPT.
6. PHƯƠNG PHáP NGHIÊN CứU
- Cơ sở phương pháp luận:
Cơ sở phương pháp luận của đề tài dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa
Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm đường lối của Đảng và Nhà
nước về giáo dục phổ thông, đặc biệt là quan điểm về giáo dục lịch sử, thông
qua nghiên cứu và giảng dạy lịch sử.
- Để thực hiện đề tài chúng tôi sử dụng các phương pháp sau:
+ Nghiên cứu lý luận: nghiên cứu các tác phẩm của các tác gia kinh điển,
của Hồ Chí Minh bàn về công tác giáo dục ở trường phổ thông; các công trình
của các nhà lý luận khoa học giáo dục, tâm lý học, các chuyên gia về lĩnh vực
giáo dục lịch sử, về LSĐP, LSVN, chương trình, nội dung SGK và các vấn đề
có liên quan đến phạm vi đề tài.
+ Tiến hành điều tra cơ bản: Thông qua nhiều cách khác nhau: dự giờ,
quan sát, điều tra xã hội học, trao đổi với những người quản lý chuyên môn ở
các sở Giáo dục - Đào tạo, đối với GV, HS trong các trường THPT ở TT.
Huế, tranh thủ ý kiến của các đồng nghiệp trong các tổ bộ môn Phương pháp
dạy học Lịch sử ở các trường Đại học, Cao đẳng, các nhà nghiên cứu giáo dục
12

kiện dạy học...
9. ĐóNG GóP CủA LUậN áN
Thực hiện tốt đề tài, chúng tôi sẽ:
- Góp phần hoàn chỉnh hệ thống cơ sở lý luận cho việc sử dụng tài liệu
LSĐP trong dạy học LSVN.
- Xác định được quan hệ giữa một số sự kiện lớn của LSVN giai đoạn
1919 - 1975 liên quan đến các địa phương và một số nội dung LSĐP cần thiết,
mức độ sử dụng trong một bài giảng cụ thể ở giai đoạn này.
- Đề xuất các biện pháp sử dụng mang tính khả thi trong phạm vi đề tài
nghiên cứu.
- Trên cơ sở sử dụng tài liệu lịch sử TT. Huế trong dạy học LSVN để đi
đến những kết luận chung mang tính khái quát và có thể vận dụng để dạy học
cho các địa phương khác ngoài TT. Huế về sử dụng tài liệu lịch sử địa
phương trong dạy học lịch sử dân tộc ở trường THPT.
10. CấU TRúC CủA LUậN áN
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, luận án
gồm ba chương:
Chương 1: Vấn đề sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSDT ở trường
THPT: Lý luận và thực tiễn
Chương 2: Khai thác tài liệu LSĐP trong dạy học LSVN giai đoạn 1919
- 1975 ở trường THPT TT. Huế
Chương 3: Các biện pháp sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSVN
giai đoạn 1919 - 1975 ở trường THPT Thừa Thiên Huế - Thực nghiệm sư
phạm và khái quát.
14
CHƯƠNG I
VấN Đề Sử DụNG TàI LIệU LịCH Sử ĐịA PHƯƠNG
TRONg DạY HọC LịCH Sử dân tộc ở TRƯờNG TRUNG HọC
PHổTHÔNG: Lý LUậN Và THựC TIễN
1.1. CƠ Sở Lý LUậN CủA VIệC Sử DụNG TàI LIệU LịCH Sử ĐịA

thuật (đình, chùa...) là những bằng chứng khách quan, chân thực của lịch sử. Tài
liệu hiện vật là những cứ liệu cụ thể giúp chúng ta có thể hình dung chân thực về
quá khứ.
Tài liệu truyền miệng gồm những câu chuyện lịch sử, cổ tích, ca dao, tục
ngữ, hò vè...nếu biết gạt bỏ những yếu tố hoang đường, hư cấu thì đó là nguồn
tài liệu lịch sử có giá trị
Tài liệu dân tộc học nghiên cứu đời sống sinh hoạt, phong tục tập quán các
dân tộc, miêu tả cuộc sống vật chất, tinh thần của nhân dân các địa phương. Nếu
khai thác tốt, tài liệu dân tộc học có thể tìm hiểu được nhiều vấn đề lịch sử.
16
Tài liệu ngôn ngữ học như: địa danh học, phương ngôn… cũng góp phần
không nhỏ vào việc nghiên cứu về LSĐP.
Do giới hạn của đề tài, chúng tôi chủ yếu sưu tầm, khai thác và sử dụng
nguồn tài liệu lịch sử thành văn ở địa phương bao gồm:
- Lịch sử Đảng bộ (“Lịch sử Đảng bộ TT. Huế” - 2 tập, “60 năm hoạt
động của Đảng cộng sản Việt Nam TT. Huế”, Lịch sử đảng bộ các huyện Phú
Vang, Phú Lộc, Hương Trà, A Lưới, Hương Thủy, Phong Điền...). Đây là
nguồn tài liệu đã được nghiên cứu, thẩm định, trình bày có hệ thống, đảm bảo
độ tin cậy khi sử dụng.
- Hồi ký cách mạng (“Quê hương và cách mạng” của Hoàng Anh, “Tình
dân biển cả” của Lê Tự Đồng, “Từ Triều đình Huế đến chiến khu Việt Bắc” của
Phạm Khắc Hoè, “Một chặng đường xưa” của Trần Anh Liên, “Nhớ lại một
thời” của Tố Hữu...).
- Lịch sử truyền thống các địa phương và các ngành (“Lịch sử truyền
thống xã Hưng Bình”, “Công nhân Long Thọ Huế dưới thời thuộc Pháp”,
“Lịch sử Bưu điện TT. Huế 1930 - 1995”, ...).
- Sách xuất bản ở TT. Huế hoặc trong các địa phương cả nước gián tiếp
hoặc trực tiếp đề cập các sự kiện có liên quan đến lịch sử TT. Huế (“Giải
phóng quân Huế 1945”, “Lịch sử báo chí Việt Nam (1865 - 1945)”, “Báo chí
cách mạng Việt Nam 1925 - 1945”, “Địa chí TT. Huế”, ...).

Ba yêu cầu trên đối với tài liệu sự kiện là rất cần thiết để khái quát khoa
học, nhưng để có được sự kiện đáp ứng được yêu cầu đòi hỏi nhà nghiên cứu
phải đánh giá, phân tích và phê phán nội dung của chúng. Như vậy, có thể
khẳng định, trong nghiên cứu và dạy học lịch sử, tài liệu sự kiện (trong đó có
tài liệu LSĐP) giữ vai trò hết sức quan trọng trong nhận thức, nguồn tài liệu
18
sự kiện đáp ứng các yêu cầu đặt ra sẽ giúp ích trong việc hiểu sâu bản chất sự
vật, nhận thức sâu sắc hiện thực (tức là chuyển sang giai đoạn nhận thức lý
tính).
Dạy học phần LSVN (1919 - 1975) ở lớp 12 THPT, GV có thể sử dụng
một cách sáng tạo sơ đồ Đairy, nghĩa là phải có những phần không được trình
bày trong SGK nhưng buộc phải có trong bài giảng GV, như tài liệu trực
quan, tài liệu tham khảo nói chung (trong đó có tài liệu LSĐP) nhằm giúp HS
hiểu sâu kiến thức cơ bản của LSDT và có hiểu biết về LSĐP. Qua đó, góp
phần phát triển kỹ năng tư duy độc lập sáng tạo, bồi dưỡng đạo đức, tư tưởng,
thẩm mỹ, lòng yêu quý, gắn bó, nghĩa vụ của các em đối với quê hương. Cụ
thể:
- Về mặt nhận thức:
Phần LSVN 1919 - 1975, trình bày một thời kỳ quan trọng có nhiều biến
cố lớn, gắn liền với quá trình đấu tranh của toàn dân tộc trước và sau khi
Đảng ta ra đời cho đến kết thúc cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Dưới
sự lãnh đạo của Đảng, đứng đầu là Hồ Chí Minh, nhân dân Việt Nam đã đoàn
kết đấu tranh đi từ thắng lợi này đến sự thắng lợi khác. Với thành công của
Cách mạng tháng Tám, nước Việt Nam dân chủ cộng hoà ra đời, cả dân tộc
Việt Nam lại phải bắt tay vào hai cuộc kháng chiến trường kỳ chống Pháp và
chống Mỹ để bảo vệ nền độc lập và hoàn thành thống nhất nước nhà vào ngày
30/04/1975. Trong quá trình đó, đóng góp của quần chúng nhân dân ở từng
địa phương đối với dân tộc là rất lớn. Tuy nhiên, do giới hạn về nội dung,
chương trình, nên SGK không thể đề cập một cách cụ thể, đầy đủ đến các sự
kiện của từng địa phương. Điều đó đòi hỏi khi dạy học LSVN, GV cần phải

20
Sử dụng tài liệu LSĐP còn giúp HS hiểu sâu hơn bản chất và mối dây
liên hệ giữa các sự kiện, hiện tượng. Để giúp HS thấy được thành quả to lớn
từ thắng lợi của cách mạng tháng Tám, ngoài việc đã phá tan hai xiềng xích
nô lệ của thực dân Pháp kéo dài hơn 80 năm và cả phát xít Nhật, còn lật nhào
ngai vàng phong kiến tồn tại trên đất nước ta ngót ngàn năm, GV có thể sử
dụng đoạn trích tài liệu sau:
“...Chiều ngày 30 - 8 - 1945, lễ thoái vị của Bảo Đại - vị vua cuối cùng của
triều đại phong kiến cuối cùng ở Việt Nam được tổ chức tại lầu Ngọ Môn
trong Kinh thành...Đúng 16 giờ, buổi lễ bắt đầu với sự hiện diện của vua
Bảo Đại và đoàn đại biểu Chính phủ lâm thời. Trước hết, đại diện phái
đoàn đọc bức điện mới nhận được cho biết Chính phủ lâm thời sẽ làm lễ ra
mắt quôc dân tại Hà Nội vào ngày 2 - 9, chủ tịch Hồ Chí Minh sẽ đọc
Tuyên ngôn độc lập. Sau đó, vua Bảo Đại đọc bản tuyên bố thoái vị. Trên
kỳ đài, lá cờ quẻ ly của nhà vua (treo sẵn từ giữa trưa theo yêu cầu của
Bảo Đại) được hạ xuống, cờ đỏ sao vàng từ từ kéo lên. Bảo Đại trân trọng
trao cho Trưởng đoàn Trần Huy Liệu chiếc kiếm dài nạm ngọc và sau đó là
chiếc ấn vàng hình vuông trong tiếng hô rền vang của nhân dân TT. Huế:
“Việt Nam độc lập muôn năm”, “Việt Nam dân chủ cộng hòa muôn năm”,
đánh dấu sự cáo chung của chế độ phong kiến”(61, tr. 327).
Sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSDT còn giúp HS nhận thức rằng
giai đoạn 1919 - 1975, là một trong những giai đoạn có những bước thăng
trầm nhất từ khi Đảng ta ra đời và nhận lãnh sứ mệnh lãnh đạo cách mạng
Việt Nam. Chính sách “tố cộng, diệt cộng”, chính quyền họ Ngô ở miền Nam
đã gây biết bao cảnh tang tóc, đau thương cho nhân ta. Chẳng hạn, ở TT. Huế:
“...Mỹ - Diệm đã gây nên thảm cảnh rùng rợn, làng xóm tiêu điều, bà con
ruột thịt cũng không tin nhau, vợ không dám gặp chồng là cán bộ nằm
vùng. Hàng ngàn người hàng ngày đi dọc ven sông Bồ, sông Ô Lâu, sông
21
Hương, sông Nong, sông Truồi, sông Đại Giang...tìm xác người thân. Hàng

mà phải thông qua sự hiểu biết lịch sử để dạy người. Phần lớn HS phổ thông
đều sinh ra, lớn lên và được học tập tại nơi chôn nhau, cắt rốn của mình, ít
nhiều có nhu cầu tìm hiểu về những gì đã và đang xảy ra xung quanh mình. ở
lứa tuổi này, tình cảm của các em rất gắn bó với những gì gần gũi, thân thiết ,
do đó,
“việc đưa chất liệu lịch sử địa phương vào bài giảng lịch sử dân tộc sẽ là
phương tiện làm phong phú sự hiểu biết của HS về quê hương, giáo dục cho
các em lòng yêu quê hương...Điều này có vai trò không nhỏ trong giáo dục
tư tưởng, chính trị, đạo đức cho HS, góp phần hình thành lòng yêu nước
chân chính kết hợp với tinh thần quốc tế vô sản cho thế hệ trẻ”(113; tr. 41)
Sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSDT góp phần giáo dục cho các
em niềm tin vào sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng, về CNXH, về con đường mà
Đảng và Bác Hồ đã lựa chọn. Thông qua nội dung khóa trình LSVN 1919 -
1975, GV có thể hình thành cho HS niềm tin vào cuộc sống, vào sự lãnh đạo
của Đảng, vào công cuộc đổi mới hiện nay. Thời gian đầu sau Cách mạng
tháng Tám - 1945, đất nước đứng trước những thử thách hết sức nghiêm
trọng, vận mệnh dân tộc đang trong tình thế ”ngàn cân treo sợi tóc”. Để đưa
đất nước vượt qua cơn hiểm nghèo, Đảng và Chính phủ ta, đứng đầu là Hồ
Chí Minh, đã có những chủ trương biện pháp đúng đắn nhằm đối phó với tình
hình như củng cố chính quyền dân chủ nhân dân, chống đói, khắc phục khó
khăn về tài chính, chống dốt, chống thù trong giặc ngoài. Với tinh thần đoàn
kết và niềm tin vào tiền đồ cách mạng, nhân dân cả nước nói chung, TT. Huế
nói riêng đã kết thành một khối thống nhất, thực hiện tốt các chủ trương,
chính sách của Đảng, chính phủ, lời dạy của Bác Hồ. Để làm cho HS hiểu rõ
23
tinh thần yêu nước của nhân dân TT. Huế trong việc hưởng ứng lời kêu gọi
của chính phủ, Hồ Chủ Tịch về việc thực hiện “Tuần lễ vàng”, xây dựng
“Quỹ độc lập”, GV hướng dẫn các em tìm đọc đoạn trích tài liệu sau:
“Tại thành phố Huế, chính quyền cách mạng và Mặt trận Việt Minh đã mời
bà Nam Phương (vợ Bảo Đại) làm cố vấn cho ban tổ chức “Tuần lễ vàng”,

nhân dân. Chẳng hạn, để giúp HS thấy được vai trò của quần chúng nhân dân
trong không khí sục sôi của những ngày tháng Tám - 1945, GV có thể sử
dụng đoạn trích sau:
“ở Hương Thủy, ngày 20 - 8, ủy ban khởi nghĩa Huyện tập hợp nhân dân
tại 3 đình làng Thanh Thủy Thượng, Thần Phù và Bằng Lãng. Sau đó đoàn
biểu tình giương cờ, gióng trống với vũ khí thô sơ kéo đi giành chính quyền
ở các tổng, và đến ngày 22 - 8 - 1945, đồng bào từ nhiều hướng tập trung ở
huyện lỵ, giành chính quyền thắng lợi. ở Phú Vang, ngày 21 - 8 - 1945,
nhân dân giành được chính quyền ở 3 tổng Mậu Tài, Ngọc Anh và Dương
Nỗ. Qua ngày 22 - 8, hơn 5000 người đại diện cho nhân dân trong huyện
với hàng ngũ chỉnh tề có mặt tại huyện đường, giành chính quyền về tay
nhân dân...” (61; tr. 324).
- Về mặt kĩ năng:
Lý luận dạy học đã chỉ ra rằng, tài liệu tham khảo nói chung, tài liệu
LSĐP nói riêng nếu được sử dụng hợp lý trong dạy học LSVN góp phần rèn
luyện kỹ năng, phát triển tư duy độc lập, sáng tạo của các em.
Phát triển tư duy độc lập, sáng tạo là một khâu quan trọng trong dạy học
lịch sử; tuy vậy, hiện nay một số giờ giảng của GV trên lớp vẫn còn mang
tính độc diễn, thầy giáo truyền thụ một chiều. Cũng còn có trường hợp, bài
giảng của GV chỉ là bản tóm tắt SGK mà không chú ý sử dụng các nguồn tài
25