Biện pháp nâng cao hiệu quả thí nghiệm trong dạy học hoá học THCS
Mục lục:
Nội dung trang
A : NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG
I . LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI.
1. Cơ sở lí luận.
2. Cơ sở thực tiễn .
II . MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
III. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
B – NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ.
I - LỊCH SỬ VẤN ĐỀ:
II - MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG:
1. Hướng dẫn sử dụng các phương tiện dạy học.
2. Mục đích sử dụng các thí nghiệm hoá học trong giảng dạy môn hoá học
3. Hoạt động của giáo viên và học sinh khi sử dụng các thí nghiệm hoá học
4. Hoạt động của giáo viên và học sinh khi sử dụng các thí nghiệm hoá học
III - SỬ DỤNG CÁC THÍ NGHIỆM TRONG DẠY HỌC HOÁ HỌC
1-Sử dụng các thí nghiệm hoá học trong khâu kiểm tra bài cũ
2 Sử dụng thí nghiệm hoá học trong dạy bài mới
2.1: Thí nghiệm của học sinh
2.1.1: Thí nghiệm đồng loạt của HS
2.1.1.1: Thí nghiệm của học sinh chứng minh tính chất hoá học của chất
2.1.1.2: Thí nghiệm nghiên cứu của học sinh
2.1.2 : Thí nghiệm trong phòng thí nghiệm
2.1.3: Thí nghiệm ở nhà
2.2 Thí nghiệm biểu diễn của giáo viên
2.2.1. Thí nghiệm nghiên cứu của giáo viên
2.2.2 Sử dụng TN đối chứng của giáo viên
2.2.3. Sử dụng thí nghiệm nêu vấn đề
3 . Sử dụng bài tập thực nghiệm trong khâu củng cố kiến thức
3.1 Các bước giải bài tập thực nghiệm .

hoá học là cơ sở, điểm xuất phát cho quá trình học tập - nhận thức của học sinh. Từ đây
xuất phát quá trình nhận thức cảm tính của học sinh, để sau đó diễn ra sự trừu tượng hóa
và tiến lên đến cụ thể trong tư duy.
- Thí nghiệm hoá học giúp nâng cao lòng tin của học sinh vào khoa học và phát
triển tư duy của học sinh, thí nghiệm là cầu nối giữa lí thuyết và thực tiễn, là tiêu chuẩn
đánh giá tính chân thực của kiến thức, hỗ trợ đắc lực cho tư duy sáng tạo. Nó là phương
tiện duy nhất giúp hình thành ở học sinh kĩ năng kĩ xảo thực hành và tư duy kĩ thuật.
- Thí nghiệm hoá học do tự tay giáo viên làm sẽ là khuôn mẫu về thao tác cho học
trò học tập và bắt chước, để rồi sau khi học sinh làm thí nghiệm , các em sẽ học được cả
cách thức làm thí nghiệm . Do đó có thể nói thí nghiệm hoá học do giáo viên trình bày
sẽ giúp cho việc hình thành những kĩ năng thí nghiệm đầu tiên ở học sinh một cách
chính xác.
- Thông qua thí nghiệm hoá học, học sinh nắm kiến thức một các hứng thú, vững
chắc. Thí nghiệm hoá học được sử dụng với tư cách là nguồn gốc, là xuất xứ của kiến
thức để dẫn đến lí thuyết hoặc với tư cách kiểm tra lí thuyết.
- Thí nghiệm hoá học có thể được sử dụng trong tất cả các khâu của quá trình dạy
học. Thí nghiệm biểu diễn của giáo viên được dùng trong nghiên cứu tài liệu mới,
Giáo viên : Lê Thị Thuỳ Giang - Trường THCS Hoàn Long Trang 2
Biện pháp nâng cao hiệu quả thí nghiệm trong dạy học hoá học THCS
trong khâu hoàn thiện kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo. Thí nghiệm hoá học của học sinh cũng
được sử dụng trong tất cả các khâu của quá trình dạy học nói trên.
Như vậy, thí nghiệm hoá học là dạng phương tiện trực quan chủ yếu, có vai trò
quyết định trong quá trình dạy học hoá học.
Trước tất cả các vấn đề nêu trên và qua thực tế khi giảng dậy trên lớp tôi thấy rằng
cần phải xây dựng một số biện pháp để khai thác triệt để các thí nghiệm hoá học nhằm
góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và nâng cao khả năng vận dụng những kiến
thức đã học vào thực tế nên tôi đã chọn đề tài“ các biện pháp nâng cao hiệu quả các thí
nghiệm trong dạy học hoá học „
2 . Cơ sở thực tiễn
Sách giáo khoa hoá học với thông tin kênh chữ và kênh hình trình bày với màu

Làm thí nghiệm -> Quan sát -> nhận xét -> kết luận
+ HS biết sử dụng thí nghiệm hoá học trong việc hiểu và nhớ bài đồng thời giải
thích một số hiện tượng thực tế .
III. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU .
1. Đối tượng nghiên cứu.
- Học sinh khối lớp 8 và lớp 9 trường THCS Hoàn Long
- Các thí nghiệm hoá học trong chương trình hoá 8 , 9
2. Phạm vi nghiên cứu.
- Đề tài này được thực hiện dựa trên quá trình vận dụng dạy học thực tiễn nhiều
năm liền của các khối lớp 8, 9 thuộc trường THCS Hoàn Long
- Đề tài này được tham khảo , đóng góp ý kiến của các giáo viên bộ môn hoá học
của trường.
B - NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ
I. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ:
Có thể nói dạy học hoá học gắn liền với các thí nghiệm hoá học . Nếu dạy học hoá
học vắng bóng các thí nghiệm hoá học thì các tiết dạy hoá học không có tác dụng tích
cực . Chính vai trò của thí nghiệm hoá quan trọng đối với dạy học hoá học mà đã có
nhiều tài liệu nói về các thí nghiệm hoá học cũng như sử dụng các thí nghiệm trong dạy
học hoá học như : Cuốn sách : “ dạy học đặt và giải quyết vấn đề trong dạy và học hoá
học ở trường THCS” của thạc sĩ Cao Thị Thặng . Hay cuốn “ Một số biện pháp nâng
cao chất lượng rèn luyện kiến thức – kĩ năng thí nghiệm cho học sinh trung học cơ sở “
của phó giáo sư – tiến sĩ Đặng Thị Oanh cùng một số tài liệu khác . Cũng đã có một số
giáo viên mạnh dạn làm các sáng kiến về các thí nghiệm hoá học trong dạy học . Song ở
các cuốn sách và các sáng kiến trên mới chỉ dừng lại đưa ra cách sử dụng thí nghiệm ở
một lĩnh vực nhỏ như chỉ rèn luyện kĩ năng làm thí nghiệm của giáo viên hoặc sử dụng
thí ngiệm trong dạy học đối với học sinh. Chưa có một cuốn sách hoặc một sáng kiến
nào đề cập đến tất cả các khía cạnh của việc sử dụng các thí nghiệm trong dạy học hoá
học . Chính vì lí do đó tôi đã mạnh viết sáng kiến “Các biện pháp nâng cao hiệu quả các
Giáo viên : Lê Thị Thuỳ Giang - Trường THCS Hoàn Long Trang 4
Biện pháp nâng cao hiệu quả thí nghiệm trong dạy học hoá học THCS

Trong quá trình giảng dạy môn hoá học , mỗi thí nghiệm hoá học có 1 mục đích
riêng , cần phải khai thác đúng mục đích của thí nghiệm để đạt hiệu quả cao nhất . Do
đó để làm tăng hiệu quả của các thí nghiệm hoá học việc sử dụng các thí nghiệm hoá
học nên thực sự đa dạng trong các lĩnh vực sau :
- Sử dụng các thí nghiệm hoá học trong khâu kiểm tra bài cũ
- Sử dụng các thí nghiệm hoá học trong khâu giảng bài mới
Giáo viên : Lê Thị Thuỳ Giang - Trường THCS Hoàn Long Trang 5
Biện pháp nâng cao hiệu quả thí nghiệm trong dạy học hoá học THCS
- Sử dụng các thí nghiệm hoá học trong khâu củng cố kiến thức
- Sử dụng các thí nghiệm hoá học trong các tiết ngoại khoá
III. SỬ DỤNG CÁC THÍ NGHIỆM TRONG DẠY HỌC HOÁ HỌC
1. Sử dụng các thí nghiệm hoá học trong khâu kiểm tra bài cũ .
Việc kiểm tra bài cũ , giáo viên thường tiến hành đầu tiết dạy .Khi kiểm tra giáo
viên cần hạn chế việc bắt buộc HS học thuộc lòng nội dung bài học 1 cách máy móc mà
cần kiểm tra kiến trức thông qua việc phân tích , hoặc giải thích hiện tượng . Việc kiểm
tra bài cũ có thể sử dụng các thí nghiệm hoá học để nêu và giải thích hiện tượng. Muốn
trả lời được những câu hỏi này đòi hỏi trong quá trình học tập học sinh phải suy nghĩ ,
chú ý quan sát lắng nghe thầy cô giảng bài , điều đó cũng có nghĩa là chất lượng dạy và
học được nâng cao.
Song không phải bài nào bạn cũng có thể dùng các thí nghiệm trong phần kiểm tra bài
cũ . Việc dùng các thí nghiệm trong phần kiểm tra bài cũ chỉ áp dụng đối với các bài mà
các thí nghiệm trong phần kiểm tra bài cũ có liên quan hoặc phục vụ cho bài mới thì
hiệu quả của việc dùng thí nghiệm được nâng lên
VD1 : Trong chương trình hoá 8 : Tiết 55 - Bài 37 : Axit –bazơ - muối .
Giáo viên có thể dùng 2 thí nghiệm sau để kiểm tra bài cũ:
Thí nghiệm 1 : Cho 1 mẩu Na bằng hạt đậu xanh vào nước .Nhỏ dd thu được vào
giấy quỳ tím
Thí nghiệm 2 : Cho nước vào ống nghiệm chứa P
2
O

loãng vào ống nghiệm có chứa CuO
Giáo viên : Lê Thị Thuỳ Giang - Trường THCS Hoàn Long Trang 6
Biện pháp nâng cao hiệu quả thí nghiệm trong dạy học hoá học THCS
Quan sát hiện tượng trong 4 thí nghiệm , Nhận xét và viết các PTHH ( nếu có )
Trước khi tiến hành thí nghiệm

Kết quả thí nghiệm
Sau phần trả lời của học sinh chúng ta sẽ sử dụng các thí nghiệm trên như thế
nào cho hiệu quả đó là vấn đề mà tôi muốn đề cập .Vì trong tiết này các em được nghiên
cứu về 1 số axit quan trọng cụ thể là axit sunfuric nên tôi sử dụng các thí nghiệm trên
vừa là phương tiện kiểm tra bài cũ đồng thời đó cũng là các thí nghiệm chứng minh axit
sunfuric loãng mang đầy đủ tính chất hoá học của axit.
Giáo viên : Lê Thị Thuỳ Giang - Trường THCS Hoàn Long Trang 7
Biện pháp nâng cao hiệu quả thí nghiệm trong dạy học hoá học THCS
Các bạn thấy đấy việc sử dụng các thí nghiệm hoá học trong khâu kiểm tra bài cũ
đã mang lại những hiệu quả đáng kể . Với cách kiểm tra này chúng tra đã làm mới phần
kiểm tra bài cũ và tạo cho học sinh hứng thú học tập ngay từ những phút giây đầu tiên
của tiết học và hiệu quả của tiết học được nâng lên.
2 . Sử dụng thí nghiệm hoá học trong dạy bài mới
Trong quá trình dạy bài mới các thí nghiệm hoá học có thể được chia như sau:
2.1: Thí nghiệm của học sinh
Thí nghiệm của học sinh là thí nghiệm do học sinh tự làm. Tùy theo mục đích của
việc sử dụng trong quá trình học tập (để nghiên cứu tài liệu mới, để củng cố, hoàn thiện
kiến thức hay kiểm tra kiến thức kĩ năng kĩ xảo) mà thí nghiệm hoá học của HS chia
thành 3 dạng:
+ Thí nghiệm đồng loạt
+ Thí nghiệm ở PTN
+ Thí nghiệm ở nhà
- Thí nghiệm hoá học đồng loạt : Tùy theo mục đích của việc sử dụng trong quá
trình học tập (để nghiên cứu tài liệu mới, để củng cố, hoàn thiện kiến thức hay kiểm tra

- Giáo viên chia lớp thành nhóm và cho các em làm các thí nghiệm chứng minh axit
axetic tính chất hoá học của axit với các thí nghiệm : Cho dung dịch axitaxetic lần lượt
vào các ống nghiệm đựng các chất sau : Quỳ tím , dung dịch NaOH có phenolphtalein,
CuO, Zn, Na
2
CO
3
Giáo viên : Lê Thị Thuỳ Giang - Trường THCS Hoàn Long Trang 9
Biện pháp nâng cao hiệu quả thí nghiệm trong dạy học hoá học THCS
Trước khi tiến hành thí nghiệm
Kết quả thí nghiệm
Để thí nghiệm nghiên cứu của các em được thành công giáo viên cần:
+ Chuẩn bị đầy đủ các bộ thí nghiệm để nhóm nào cũng được thực hành
+ Trước khi làm thí nghiệm giáo viên cần định hướng các vấn đề các em cần quan
sát khi làm thí nghiệm hoặc giải thích một số vấn đề khó trong khi làm thí nghiệm .Như
trong các thí nghiệm trên cần giúp các em hiểu vì sao phải cho phenolphtalein vào dd
NaOH trước khi cho axitaxetic.
+ HS trực tiếp làm thí nghiệm , quan sát , nhận xét và rút ra kết luận
Như vậy bằng việc sử dụng các thí nghiệm trong bài này học sinh đóng vai trò
là chủ thể trong việc lĩnh hội tri thức .Yếu tố tập thể được đẩy lên . Tính sáng tạo của
các em được phát huy và tôi tin tưởng rằng bằng việc được trực tiếp làm các thí nghiệm
Giáo viên : Lê Thị Thuỳ Giang - Trường THCS Hoàn Long Trang
10
Biện pháp nâng cao hiệu quả thí nghiệm trong dạy học hoá học THCS
HS sẽ nhớ lâu và nhớ sâu tính chất hoá học của axit nói chung và tính chất hoá học của
axit axetic nói riêng.
2.1.1.2: Thí nghiệm nghiên cứu của học sinh
Trong dạy học hoá học, phương pháp sử dụng thí nghiệm nghiên cứu được đánh
giá là phương pháp dạy học tích cực vì nó dạy học sinh cách tư duy độc lập, tự lực sáng
tạo và có kĩ năng nghiên cứu tìm tòi. Khi sử dụng phương pháp này học sinh trực tiếp

Trước khi tiến hành thí nghiệm
2.1.2 : Thí nghiệm của HS trong phòng thí nghiệm
Để thí nghiệm thực hành đạt được nhiệm vụ và mục đích đề ra, cần đảm bảo những
yêu cầu sau đây:
- Cần chuẩn bị thật tốt cho giờ thực hành:
Giáo viên tổ chức cho học sinh nghiên cứu trước bản hướng dẫn làm thí nghiệm
thực hành, giáo viên cần làm trước các thí nghiệm để hướng dẫn học sinh viết bản tường
trình được cụ thể, chính xác, phù hợp với thực tế, điều kiện thiết bị của phòng thí
nghiệm . Cần cố gắng chuẩn bị những phòng dành riêng cho các giờ thực hành.
Tất cả hoá chất, dụng cụ cần dùng phải được xếp đặt trước trên bàn để các em
không phải đi lại tìm kiếm trong quá trình làm thí nghiệm .
Đối với những lớp lần đầu vào phòng thí nghiệm, giáo viên cần giới thiệu những
điểm chính của nội quy phòng thí nghiệm như:
+ HS phải chuẩn bị trước ở nhà.
+ Phải thực hiện đúng các qui tắc phòng độc, phòng cháy nổ.
+ Không được để đồ dùng riêng trên bàn làm thí nghiệm như: cặp, mũ, sách vở
+ Không được nói chuyện riêng, đi lại lấy hoá chất và dụng cụ ở bàn khác.
+ Phải tiết kiệm hoá chất khi làm thí nghiệm hoá học .
+ Khi làm xong thí nghiệm , phải rửa sạch dụng cụ thí nghiệm và xếp vào đúng nơi
đã lấy.
- Phải đảm bảo an toàn:
Giáo viên : Lê Thị Thuỳ Giang - Trường THCS Hoàn Long Trang
12
Biện pháp nâng cao hiệu quả thí nghiệm trong dạy học hoá học THCS
Những thí nghiệm với các chất độc, dễ nổ, gây bỏng thì không nên cho HS làm;
nếu cho làm thì giáo viên phải chú ý theo dõi, nhắc nhở để đảm bảo an toàn tuyệt đối.
- Thí nghiệm và dụng cụ phải đơn giản nhưng phải rõ ràng, chính xác và đảm bảo
mĩ thuật.
Cần cố gắng dùng một lượng nhỏ hoá chất sẽ giáo dục được học sinh tính cẩn thận,
chính xác trong công việc và tinh thần tiết kiệm của công. Ngoài ra nếu dùng lượng hoá

nghiệm , hướng dẫn học sinh nghiên cứu tìm hiểu trước các thí nghiệm và tổ chức cho
HS thực hành theo nhóm 5 thí nghiệm sau :
+ Thí nghiệm 1 : Natrihidroxit tác dụng với muối
+ Thí nghiệm 2 : Đồng (II)hidroxit tác dụng với axit
+ Thí nghiệm 3 : Đồng (II)sunfat tác dụng với kim loại
+ Thí nghiệm 4 : Bariclorua tác dụng với muối
Giáo viên : Lê Thị Thuỳ Giang - Trường THCS Hoàn Long Trang
13
Biện pháp nâng cao hiệu quả thí nghiệm trong dạy học hoá học THCS
+ Thí nghiệm 5 : Bariclorua tác dụng với axit
Trước khi tiến hành thí nghiệm
Kết quả thí nghiệm
Trong quá trình học sinh tiến hành làm thí nghiệm giáo viên giám sát giúp đỡ khi
cần thiết . Học sinh tiến hành làm thí nghiệm phải tuân thủ theo hướng dẫn , đảm bảo an
toàn và chính xác.
2.1.3: Thí nghiệm ở nhà
Thí nghiệm này có tác dụng tăng cường hứng thú học tập, nâng cao vai trò giáo
dục kĩ thuật tổng hợp, gắn liền kiến thức với đời sống thực tế.
Giáo viên : Lê Thị Thuỳ Giang - Trường THCS Hoàn Long Trang
14
Biện pháp nâng cao hiệu quả thí nghiệm trong dạy học hoá học THCS
Một số thí nghiệm đơn giản không độc hại , thí nghiệm dễ làm giáo viên có thể
giao cho học sinh tự tiến hành ở nhà sẽ kích thích tính chủ động sáng tạo của học sinh
đồng thời giáo viên cũng có thể sử dụng các thí nghiệm đó trong bài giảng của mình
VD 1 : Sau khi học xong tiết 41- Bài 27 : Điều chế oxi phản ứng phân huỷ (hoá 8)
giáo viên có thể yêu cầu học sinh về nhà tự làm thí nhiệm sau : Lấy 1 thanh sắt ( hoặc
cái dầm, cái liềm ) để ra ngoài vườn vài ngày sau đó quan sát thanh sắt ( hoặc cái dầm,
cái liềm ) có sự thay đổi như thế nào so với ban đầu. Thí nghiệm này rất đơn giản dễ
làm song cũng đủ sức hấp dẫn để các em học sinh lớp 8 giành thời gian cho nó đồng
thời thí nghiệm này giáo viên sẽ sử dụng ngay sau tiết học khi các em nghiên cứu về sự

Giáo viên : Lê Thị Thuỳ Giang - Trường THCS Hoàn Long Trang
15
Biện pháp nâng cao hiệu quả thí nghiệm trong dạy học hoá học THCS
Giáo viên phải chịu trách nhiệm trước nhân dân và pháp luật về mọi điều không
may xảy ra có ảnh hưởng đến sức khoẻ, tính mạng của học sinh. Do đó giáo viên nhất
thiết phải tuân theo tất cả những qui định về bảo hiểm. Luôn giữ hoá chất, dụng cụ sạch
sẽ và tốt, làm đúng kĩ thuật, bình tĩnh khi làm thí nghiệm sẽ đảm bảo được an toàn. Sự
nắm vững kĩ thuật, kĩ năng thành thạo khi làm thí nghiệm , sự am hiểu nguyên nhân của
những sự không may có thể xảy ra, ý thức trách nhiệm, tính cẩn thận là những điều kiện
chủ yếu để đảm bảo an toàn của các thí nghiệm .Tuy nhiên giáo viên không nên quá
cường điệu sự nguy hiểm của các thí nghiệm và tính độc của các hoá chất làm cho HS
sợ hãi.
* Đảm bảo thành công của thí nghiệm:
- Muốn thí nghiệm có kết quả tốt, giáo viên phải nắm vững kĩ thuật thí nghiệm ,
phải tuân theo đầy đủ và chính xác chỉ dẫn về kĩ thuật khi lắp dụng cụ và khi tiến hành
thí nghiệm .
- Giáo viên phải chuẩn bị chu đáo, làm thử nhiều lần trước khi biểu diễn trên lớp.
- Để đảm bảo thí nghiệm được thành công giáo viên cần lưu ý những điểm sau:
+ Lượng hoá chất, nồng độ, nhiệt độ là những yếu tố quyết định khi làm thí
nghiệm .
+ Phải kiểm tra số lượng và chất lượng của các hoá chất, dụng cụ.
Khi thí nghiệm thất bại, giáo viên cần bình tĩnh suy nghĩ để tìm ra nguyên nhân và
cách giải quyết.
* Thí nghiệm phải rõ, học sinh phải được quan sát đầy đủ:
Không để các dụng cụ che lấp thí nghiệm, cản trở sự quan sát của học sinh. Kích
thước dụng cụ và lượng hoá chất phải đủ lớn. Bàn để biểu diễn thí nghiệm cao vừa phải.
Bố trí thiết bị, ánh sáng, phông nền thích hợp để cả lớp quan sát được rõ hiện tượng xảy
ra của thí nghiệm .
*Thí nghiệm phải đơn giản, dụng cụ thí nghiệm gọn gàng mĩ thuật, đồng thời phải
đảm bảo tính khoa học:

+ Thí nghiệm nêu vấn đề
2.2.1. Thí nghiệm nghiên cứu của giáo viên
Cách tiến hành thí nghiệm nghiên cứu do giáo viên biểu diễn tương tự như thí
nghiệm nghiên cứu do học sinh biểu diễn . Điểm khác là ở chỗ trong trường hợp này
giáo viên biểu biễn thí nghiệm và học sinh quan sát .
VD : Tiết 55 : axit axetic
Học sinh đã được biết axit axetic tác dụng với rượu etylic nhưng chưa biết sản
phẩm của phản ứng này và cũng chưa được quan sát thí nghiệm này khi nghiên cứu về
rượu etylic . Song đây lại là thí nghiệm khá phức tạp nên trong trường hợp này giáo
viên sẽ biểu diễn thí nghiệm khi cho axit axetic tác dụng với rượu etylic , sản phẩm sinh
ra là chất lỏng không tan trong nước và có mùi thơm.
Giáo viên : Lê Thị Thuỳ Giang - Trường THCS Hoàn Long Trang
17
Biện pháp nâng cao hiệu quả thí nghiệm trong dạy học hoá học THCS
Trước khi tiến hành thí nghiệm
Kết quả thí nghiệm
Sử dụng thí nghiệm theo phương pháp nghiên cứu sẽ giúp học sinh hình thành kĩ
năng nghiên cứu khoa học hoá học, kĩ năng phát hiện và giải quyết vấn đề.
2.2.2 Sử dụng TN đối chứng của giáo viên
Để hình thành khái niệm hoá học giúp học sinh có kết luận đầy đủ, chính xác về
một quy tắc, tính chất của các chất cần hướng dẫn học sinh sử dụng thí nghiệm hoá học
ở dạng đối chứng để làm nổi bật, khắc sâu nội dung kiến thức mà học sinh cần chú ý.Từ
các TN đối chứng mà học sinh được quan sát sẽ rút ra được nhận xét đúng đắn, xác thực
và nắm được phương pháp giải quyết vấn đề học tập bằng thực nghiệm.
VD1 . Hoá 9: Tiết 5- Bài 4 : Một số axit quan trọng (tiếp) .Khi nghiên cứu về tính
chất hoá học riêng của Axit sunfuric cụ thể là kim loại tác dụng vớiaxit sunfuric đặc
chúng ta lên làm thí nghiệm đối chứng như sau .
Giáo viên : Lê Thị Thuỳ Giang - Trường THCS Hoàn Long Trang
18
Biện pháp nâng cao hiệu quả thí nghiệm trong dạy học hoá học THCS

viên có thể tiến hành làm thí nghiệm đối chứng sau :
Có 2 ống nghiệm mỗi ống đựng 1 ít KClO
3
.Thêm vào ống thứ hai 1 ít MnO
2
.Đu
nóng 2 ống nghiệm dưới ngọn lửa đèn cồn quan sát hiện tượng và nhận xét
Kết quả là ở ống nghiệm thứ nhất không có hiện tượng gì và ở ống nghiệm thứ 2
thấy có khí sinh ra .
Giáo viên có thể đưa ra câu hỏi nguyên nhân nào có sự khác nhau đó ? Và yêu cầu
học sinh nhắc lại vai trò của chất xúc tác trong 1 số phản ứng hoá học .
Muốn thí nghiệm đối chứng mang lại hiệu quả cao trong dạy học thì khi tiến hành
thí nghiệm này giáo viên cần chú ý hướng dẫn học sinh dự đoán hiện tượng trong các
TN đó rồi tiến hành TN, quan sát và rút ra kết luận về kiến thức thu được.
2.2.3. Sử dụng thí nghiệm nêu vấn đề
Trong dạy học nêu vấn đề khâu quan trọng nhất là xây dựng bài toán nhận thức
hay tạo ra các tình huống có vấn đề. Trong dạy học hoá học ta có thể dùng thí nghiệm
hoá học để tạo ra mâu thuẫn nhận thức, gây ra nhu cầu tìm kiếm kiến thức mới trong
học sinh. Khi dùng thí nghiệm để tạo tình huống có vấn đề, có thể tiến hành như sau:
- Giáo viên nêu ra vấn đề cần nghiên cứu bằng thí nghiệm .
Giáo viên : Lê Thị Thuỳ Giang - Trường THCS Hoàn Long Trang
20
Biện pháp nâng cao hiệu quả thí nghiệm trong dạy học hoá học THCS
- Tổ chức cho học sinh dự đoán kết quả thí nghiệm , hiện tượng sẽ xảy ra trên cơ
sở kiến thức đã có của HS.
- Hướng dẫn học sinh tiến hành thí nghiệm và quan sát hiện tượng. Hiện tượng
của thí nghiệm không đúng với đại đa số dự đoán của học sinh sẽ tạo ra mâu thuẫn
nhận thức, kích thích học sinh tìm tòi giải quyết vấn đề. Kết quả là học sinh nắm vững
kiến thức, tìm ra con đường giải quyết vấn đề và có niềm vui của người khám phá.
VD: Tiết 24. Bài 18 : Nhôm

21
Biện pháp nâng cao hiệu quả thí nghiệm trong dạy học hoá học THCS
Sau khi học sinh nêu dự đoán và giải thích dự đoán dựa vào kiến thức đã học, giáo
viên yêu cầu HS làm TN kiểm chứng dự đoán của mình.
Hiện tượng xảy ra : kim của cân đã chỉ lệch sang phía trái, như vậy khối lượng
của sản phẩm nhỏ hơn khối lượng của các chất phản ứng .
Vấn đề đặt ra là : có phải điều đó trái với định luật bảo toàn khối lượng không ?
Giáo viên yêu cầu học sinh giải quyết vấn đề . Đó là do một chất sản phẩm đã bay
ra khỏi dung dịch sau phản ứng nên cân đã bị lệch sang phía trái .
Qua thí nghiệm , HS sẽ hiểu được nội dung định luật một cách khái quát hơn .
Sử dụng thí nghiệm theo phương pháp nêu vấn đề được đánh giá là có mức độ tích
cực cao.
Quá trình sử dụng thí nghiệm tổ chức cho học sinh hoạt động nghiên cứu trong bài
truyền thụ kiến thức mới thường được áp dụng cho mọi đối tượng học sinh song việc áp
dụng ở các lớp học sinh khá, giỏi thì có hiệu quả cao hơn.Trong quá trình tổ chức hoạt
động học tập giáo viên cần chuẩn bị chu đáo , theo dõi chặt chẽ để hướng dẫn, bổ sung
chỉnh lí cho học sinh .
3. Sử dụng bài tập thực nghiệm trong khâu củng cố kiến thức
Để khâu củng cố kiến thức không trở nên thuần tuý đơn điệu tôi đưa ra cách
củng cố dưới dạng bài tập thực nghiệm.
Bản thân bài tập hóa học là phương pháp dạy học hóa học tích cực, song tính tích
cực của PP này được nâng cao hơn khi được sử dụng như là nguồn kiến thức để học
sinh tìm tòi chứ không phải để học sinh tái hiện kiến thức. Với tính đa dạng của mình,
bài tập hóa học là phương tiện để tích cực hóa hoạt động của học sinh trong các bài dạy
học hóa học, nhưng hiệu quả của nó còn phụ thuộc vào việc sử dụng của giáo viên trong
quá trình dạy học.
Trong mục tiêu môn học có nhấn mạnh đến việc tăng cường rèn luyện kĩ năng hóa
học và kĩ năng vận dụng kiến thức hóa học vào thực tiễn. Bài tập thực nghiệm là một
phương tiện có hiệu quả cao trong việc rèn luyện kĩ năng thực hành, phương pháp làm
việc khoa học, độc lập cho học sinh. giáo viên có thể sử dụng bài tập thực nghiệm khi

Hãy cho biết PP A, B, C mô tả như hình vẽ trên có thể áp dụng để thu được những
khí nào trong số các khí sau: H
2
, O
2
, N
2
, Cl
2
, HCl, NH
3
, CH
4
, SO
2
.
Để minh chứng cho lời giải thích của học sinh tôi tiến hành làm 3 thí nghiệm điều
chế và thu 3 khí như sau
Thí nghiệm 1 : Điều chế khí H
2
( thu khí này bằng cách đặt ngược bình )
Thí nghiệm 2 : Điều chế khí Cl
2
( thu khí này bằng cách đặt đứng bình )
Thí nghiệm 3 : Điều chế khí O
2
( thu khí này bằng cách đẩy nước )
Giáo viên : Lê Thị Thuỳ Giang - Trường THCS Hoàn Long Trang
23
Biện pháp nâng cao hiệu quả thí nghiệm trong dạy học hoá học THCS

màu
màu đỏ
Dd BaCl
2
↓ trắng
* Cách tiến hành TN:
- Lấy khoảng 1ml mỗi dd cần nhận biết vào 4 ống nghiệm sạch
- Nhúng lần lượt 4 mẩu giấy quỳ tím vào 4 ống nghiệm.
+ ống nghiệm nào làm quỳ tím chuyển sang màu xanh là ống nghiệm đựng dd
KOH.
+ ống nghiệm nào làm quỳ tím chuyển sang màu đỏ là ống nghiệm đựng dd HCl.
+ Nếu quỳ tím không đổi màu đó là các dd: K
2
SO
4
và KCl.
- Nhỏ vài giọt dd BaCl
2
vào hai dd chưa biết, nếu có kết tủa trắng đó là dd K
2
SO
4
.
- Dd còn lại không có hiện tượng gì là KCl (nếu thay dd BaCl
2
bằng dd AgNO
3
ta
sẽ nhận biết được dd KCl do tạo kết tủa trắng AgCl)
PTHH: BaCl

Hãy xác định công thức hóa học thích hợp của A, B, C, D trong thí nghiệm ở hình
vẽ
Nêu hiện tượng thí nghiệm và viết PTHH .
Khi giải bài tập này, học sinh phải quan sát hình vẽ, phân tích, nhận xét để xác
định dụng cụ, hóa chất trong hình vẽ được dùng cho thí nghiệm nào.Từ đó hình dung
lại thí nghiệm đã làm, nhớ lại các thao tác, các hiện tượng đã xảy ra trong thí nghiệm .
Trên cơ sở đó học sinh sẽ xác định được các chất A, B, C, D là : CuO, C, CO
2
và
Ca(OH)
2
.
Hiện tượng xảy ra là : Màu đen của hỗn hợp trong ống nghiệm chuyển dần sang
đỏ. Nước vôi trong vẩn đục .
3.3.Tăng cường sử dụng thí nghiệm và các bài tập thực nghiệm trong kiểm
tra đánh giá kiến thức, kĩ năng của học sinh.
Nâng cao yêu cầu kiểm tra, đánh giá năng lực thực hành, vận dụng tổng hợp kiến
thức và thí nghiệm hoá học là định hướng đổi mới đánh giá môn hoá học của Bộ GD -
Đào tạo thể hiện trong chương trình hoá học cấp THCS.
Ngoài kiến thức về lý thuyết hoá học, tính chất, ứng dụng của các chất thì kĩ năng
thực hành thí nghiệm , khả năng vận dụng kiến thức giải quyết vấn đề trong học tập và
cuộc sống là nội dung có vai trò quan trọng trong việc đánh giá kết quả học tập của HS
nhằm đáp ứng được nhu cầu đào tạo lớp người lao động mới, có năng lực hành động, có
tính sáng tạo, tự lực và trách nhiệm, có năng lực cộng tác làm việc, có năng lực giải
quyết các vấn đề phức hợp
Giáo viên : Lê Thị Thuỳ Giang - Trường THCS Hoàn Long Trang
25
A+B
C
D