Xét nghiệm máu tìm ung thư: chỉ
thêm lo?

Nhiều người đã xét nghiệm máu tìm ung thư với hi vọng phát
hiện sớm để điều trị. Tuy nhiên, một số người sau khi xét
nghiệm có kết quả dương tính nhưng truy tìm với các
phương tiện hiện đại cũng không biết ung thư ở đâu.

Ngược lại, có trường hợp âm tính
mấy tháng sau lại chết vì ung thư!
Suy sụp vì “án treo”
Qua đợt khám sức khỏe định kỳ giữa
năm 2009 tại cơ quan X, trên 20 người có kết quả xét nghiệm
máu dương tính với ung thư DR-70. Chị V.H., nhân viên cơ quan
X, kể: “Hôm đó chị phụ trách y tế cơ quan gọi tôi thông báo kết
quả xét nghiệm máu có tế bào gây ung thư nhưng không biết ung
thư chỗ nào, rồi hỏi trước khi xét nghiệm có uống thuốc gì không,
có kinh không? Nếu dùng thuốc hoặc đang có kinh, kết quả có
thể bị nhiễu, tức dương tính giả.
Lấy máu xét nghiệm DR-
70 để phát hiện sớm bệnh
ung thư cho nhân viên tại
một cơ quan - Ảnh: N.C.T.

Do lúc xét nghiệm tôi đang có kinh nên chị dặn một tháng sau xét
nghiệm lần 2. Nghĩ tới mẹ già và hai con còn nhỏ, tôi rụng rời,
choáng váng. Thời gian đó tôi chẳng làm được việc gì, cứ thắc
thỏm chờ ngày xét nghiệm lại”.
Hơn tháng sau, tuân thủ quy định chờ sạch kinh trên một tuần,
chị V.H. đi xét nghiệm DR-70 lần 2. Kết quả lần này dương tính
còn cao hơn lần 1. Một bác sĩ ở đây tư vấn hẹn tháng sau làm lại

thư đạt mục đích này.
Khoảng 30 loại dấu ấn được sử dụng cho nhiều loại ung thư khác
nhau, song tới thời điểm hiện tại chỉ ba dấu ấn tạm được dùng để
giúp phát hiện sớm ung thư (dù việc dùng rộng rãi này vẫn còn
tranh cãi). Đó là:
1/ Dấu ấn PSA để phát hiện ung thư tuyến tiền liệt. Tuy nhiên
không nên xét nghiệm PSA cho tất cả đàn ông với mục đích tầm
soát vì chỉ có khoảng 20-30% bệnh nhân có PSA cao là có ung
thư thật sự, số còn lại PSA cao do các bệnh khác lành tính như
viêm, tăng sinh
2/ Dấu ấn AFP: sử dụng hạn chế cho người viêm gan, nhất là
viêm gan siêu vi B và C hoặc người có khối u gan chưa biết rõ
lành hay ác. 3/ Dấu ấn CA 125: đôi khi cũng được dùng tầm soát
ung thư buồng trứng ở những phụ nữ có nguy cơ cao mắc loại
ung thư này. Những dấu ấn còn lại không đặc hiệu để tầm soát
(phát hiện sớm) ung thư qua xét nghiệm máu.
Cần hiểu đúng xét nghiệm tìm dấu ấn ung thư có giá trị trong
chẩn đoán bệnh hay không. Câu trả lời cho tới thời điểm hiện tại
là xét nghiệm dấu ấn ung thư không thể dùng đơn độc để chẩn
đoán, xác định bệnh mà phải phối hợp những thông tin khác.
* Thưa giáo sư, như vậy xét nghiệm tìm dấu ấn ung thư trong
máu không thể dùng cho chẩn đoán bệnh ung thư?
- Đúng vậy. Vì hai lý do:
1/ Hầu hết những dấu ấn ung thư đó không chỉ do tế bào ung thư
mà còn có thể được sản xuất bởi những tế bào bình thường hoặc
tế bào của các bệnh lành tính. Ví dụ PSA là dấu ấn của ung thư
tuyến tiền liệt, cũng có thể tăng cao ở người bị viêm tuyến tiền liệt
hoặc tăng sinh lành tính của tuyến tiền liệt. Hoặc AFP cũng có ở
những người bị viêm gan chứ chưa bị ung thư
2/ Những dấu ấn này có thể vẫn bình thường (tức không tăng

thư.
5/ Những người đã mắc bệnh ung thư - đang điều trị hoặc đ
ã
điều trị khỏi thì trong quá trình theo dõi b
ệnh cũng cần xét nghiệm
định lượng dấu ấn ung thư tương ứng với loại ung thư ngư
ời đó
đã mắc.
Ví dụ một phụ nữ đã điều trị ung thư vú xong và đã khỏi th
ì trong
quá trình theo dõi nên xét nghiệm định kỳ CA 15-3.
Như vậy đối với bệnh nhân đã bị ung thư ho
ặc nghi ngờ mắc một
loại ung thư nào đó thì chỉ cần xét nghiệm loại dấu ấn u
ng thư
tương ứng. Điều quan trọng nhất là khi đã xét nghiệm định lư
ợng
dấu ấn ung thư rồi, chính bác sĩ đề nghị làm xét nghi
ệm đó hoặc
bác sĩ điều trị trực tiếp của ngư
ời bệnh sẽ phải phối hợp kết quả
này với khám lâm sàng và kết quả của những xét nghiệm khác đ
ể
có chẩn đoán và xử trí thích hợp.
Cũng lưu ý là cho đến nay người ta chưa tìm đư
ợc dấu ấn ung
thư đặc hiệu để có thể làm xét nghiệm máu truy tầm, nh
ư ung thư
phổi, ung thư bàng quang, ung thư hệ thần kinh, ung thư xương