nghiên cứu - trao đổi
Tạp chí luật học số 1/2003
57

ội nhập kinh tế và tự do hoá thơng mại
đang tạo ra những điều kiện thuận lợi cho
sự phát triển các quan hệ kinh tế, quan hệ
thơng mại, quan hệ hàng hải trên thế giới.
Trớc hết, các quan hệ kinh tế, thơng mại,
hàng hải ngày càng mở rộng và phát triển trong
phạm vi một nớc, vì có đợc cơ chế thông
thoáng hơn cho sự phát triển và đợc sự quan
tâm đầu t, chỉ đạo của nhà nớc. Nếu quan hệ
hàng hải, thơng mại trong phạm vi một nớc
mà không phát triển, không mở rộng thì sẽ thất
bại trong cuộc cạnh tranh với các nớc trong
quá trình hội nhập và tự do hoá thơng mại và
nh vậy sẽ không thực hiện đợc mục tiêu của
hội nhập kinh tế và tự do hoá thơng mại. Quan
hệ thơng mại, hàng hải trong một nớc phát
triển, mở rộng đòi hỏi pháp luật thơng mại và
pháp luật hàng hải của mỗi quốc gia cũng phải
phát triển và hoàn thiện theo. Điều này chứng
minh sự phát triển tất yếu của pháp luật thơng
mại và pháp luật hàng hải quốc gia.
Tiếp theo, các quan hệ thơng mại, hàng hải

nớc kia nhằm thoả mn nhu cầu tiêu thụ sản
phẩm và thu lợi nhuận bán hàng của ngời bán
đồng thời đáp ứng nhu cầu tiêu dùng hoặc kiếm
lời qua việc cho thuê hoặc bán lại hàng đ mua
của ngời mua. Quan hệ chuyên chở quốc tế
đợc thiết lập nhằm thoả mn nhu cầu di chuyển
hàng hoá của thơng nhân nớc này cho nớc
khác đồng thời đáp ứng nhu cầu thu tiền cớc
của ngời chuyên chở. Về phơng diện quốc gia
thì các quan hệ thơng mại, hàng hải đợc thiết
lập nhằm đáp ứng nhu cầu sản xuất và tiêu
dùng, nhu cầu phát triển kinh tế của mỗi quốc
H

pgs.ts. hoàng ngọc thiết

*

* Trờng đại học ngoại thơng Hà Nội

nghiên cứu - trao đổi
58

tạp chí luật học số 1/2003

gia. Nếu các quan hệ thơng mại, hàng hải quốc
gia, quốc tế không đợc điều chỉnh bằng pháp

có bên chán nản bỏ cả kinh doanh.
Nếu trong hai ví dụ trên có pháp luật điều
chỉnh thì hai bên căn cứ vào quy định của pháp
luật để thơng lợng, giải quyết tranh chấp một
cách nhanh chóng và dành thời gian công sức để
tham gia vào các quan hệ tiếp theo. Nếu không
thơng lơng đợc thì căn cứ vào pháp luật đa
tranh chấp ra toà án hay trọng tài xét xử. Toà án
hay trọng tài căn cứ vào pháp luật tiến hành xét
xử bảo vệ quyền lợi chính đáng của hai bên.
Nh vậy, tranh chấp đợc giải quyết và các bên
tham gia vào quan hệ mua bán, chuyên chở với
nhau hoặc với ngời khác. Cứ nh thế quan hệ
thơng mại - hàng hải luôn luôn phát triển.
Để đảm bảo cho các quan hệ thơng mại,
hàng hải quốc gia, quốc tế phát triển, các quốc
gia luôn luôn hoàn thiện pháp luật nớc mình
đồng thời sửa đổi, bổ sung các điều ớc quốc tế
hiện có, kí kết thêm các điều ớc quốc tế mới và
nh vậy sẽ làm cho pháp luật thơng mại và
pháp luật hàng hải luôn phát triển.
2. Do nhu cầu của các quốc gia khi tham
gia vào quan hệ thơng mại, hàng hải quốc tế
trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế và
khu vực
Nhằm thực hiện chính sách thơng mại, hợp
tác kinh tế với nớc ngoài, chính sách hội nhập
khu vực và quốc tế, mỗi quốc gia thấy cần thiết
phải có pháp luật để điều chỉnh quan hệ thơng
mại - hàng hải giữa nớc mình với các nớc. Sự

lĩnh vực thơng mại - hàng hải quốc tế, bởi vì
không có điều ớc quốc tế thì không có các hoạt
động của hội nhập, các quốc gia không phân
định đợc phải làm gì và có quyền gì. Hơn nữa,
khi tranh chấp phát sinh giữa các nớc, hoặc
giữa thơng nhân của các nớc khác nhau với
nhau thì không có căn cứ pháp lí để giải quyết.
Không giải quyết đợc tranh chấp, dẫn đến mâu
thuẫn giữa các nớc, giữa các thơng nhân và
mâu thuẫn đó cản trở sự phát triển quan hệ
thơng mại - hàng hải quốc tế.
Những điểm nêu trên chứng minh sự phát
triển tất yếu của pháp luật thơng mại và pháp
luật hàng hải trong điều kiện hội nhập kinh tế.
3. Do nhu cầu ngăn chặn tính tự phát
trong sự phát triển quan hệ thơng mại -
hàng hải và nhu cầu đảm bảo sự bình đẳng
của các chủ thể khi tham gia vào quan hệ đó
Để cho quan hệ thơng mại - hàng hải quốc
gia, quốc tế phát triển theo hớng chung có lợi
cho các nớc và có lợi cho quá trình tự do hoá
thơng mại trên thế giới cần phải có sự điều
chỉnh pháp luật các quan hệ này. Có pháp luật
điều chỉnh thì hoạt động thơng mại - hàng hải
của mỗi nớc cũng nh của thơng nhân các
nớc buộc phải tuân theo pháp luật và nh vậy
quan hệ thơng mại - hàng hải quốc gia, quốc tế
không phát triển chệch hớng. Nếu không có
luật điều chỉnh thì quan hệ thơng mại - hàng
hải có thể phát triển một cách tự phát, các chủ

thơng mại các chủ thể không giống nhau. Đối
với các quốc gia thì có quốc gia phát triển, có
quốc gia đang phát triển, đối với các thơng
nhân thì có thơng nhân có nhiều tiềm lực, có
những thơng nhân có ít tiềm lực, mục đích của
các chủ thể này cũng khác nhau. Nếu không có
pháp luật điều chỉnh thì các chủ thể mạnh có thể
lấn áp, chèn ép, thậm chí còn áp đặt điều kiện
đối với các chủ thể yếu, tạo ra sự bất bình đẳng
giữa các chủ thể, dẫn đến xung đột tranh chấp
nhau và nh vậy cản trở sự tồn tại và phát triển
các quan hệ thơng mại - hàng hải quốc tế. Vì
thế, để đảm bảo cho sân chơi bình đẳng, một
luật chơi chung cho tất cả các chủ thể tham
gia vào hoạt động thơng mại - hàng hải quốc tế
cần có sự phát triển và hoàn thiện pháp luật
thơng mại và pháp luật hàng hải quốc tế. nghiên cứu - trao đổi
60

tạp chí luật học số 1/2003

4. Do đòi hỏi của tự do hoá thơng mại
khu vực và toàn cầu
Nh chúng ta đ biết, quá trình tự do hoá
thơng mại diễn ra từ phạm vi hẹp đến phạm vi
rộng, tự một lĩnh vực đến nhiều lĩnh vực, từ thấp
đến cao. Lúc đầu chỉ là tự do hoá thơng mại

quốc tế phát triển.
Nh vậy, có thể thấy rằng tự do hoá thơng
mại khu vực và toàn cầu đòi hỏi phải có các quy
định pháp luật quốc tế trớc. Căn cứ vào các
quy định của pháp luật quốc tế đó các quốc gia
cũng nh các chủ thể khác thực hiện tiến trình
và nội dung của tự do hoá thơng mại, trong đó
có thực hiện các hoạt động thơng mại, hàng hải
quốc tế. Từ đó các nớc phải đàm phán kí các
điều ớc quốc tế về thơng mại, hàng hải để
điều chỉnh các quan hệ thơng mại, hàng hải
trong điều kiện tự do hoá thơng mại. Mỗi hiệp
định về thơng mại hoặc về hàng hải đợc kí kết
sẽ làm cho pháp luật thơng mại quốc tế hoặc
pháp luật hàng hải quốc tế phát triển và hoàn
thiện dần.
Mặt khác, để thực hiện tiến trình, nội dung
của tự do hoá thơng mại, thực hiện các cam kết
quốc tế, các quốc gia phải tự điều chỉnh dần các
quy định về pháp luật về thơng mại, hàng hải
của nớc mình cho phù hợp với quy định quốc
tế đồng thời ban hành mới các văn bản pháp luật
thơng mại, văn bản pháp luật hàng hải để điều
chỉnh các quan hệ thơng mại, quan hệ hàng hải
mới phát sinh do có hội nhập và tự do hoá
thơng mại .
Việc làm của mỗi quốc gia trong điều chỉnh,
sửa đổi, bổ sung, ban hành mới các văn bản
pháp luật về thơng mại, về hàng hải đ chứng
minh xu thế phát triển của pháp luật thơng mại